Het moet duidelijk zijn wanneer iemand als zzp’er werkt of in loondienst is, stelt de Rijksoverheid. Wanneer iemand als zzp’er werkt, maar eigenlijk in loondienst is (schijnzelfstandigheid), dan lopen de opdrachtgever, maar ook de werkende risico’s. Schoonmaakbedrijven lopen risico als de Belastingdienst bij controle stelt dat een zzp’er eigenlijk kwalificeert als werknemer. De onderneming krijgt dan alsnog een naheffing voor de sociale premies. Daarnaast kan er een boete volgen.
Correctieverplichtingen, naheffingsaanslagen en boetes
“Stellen we schijnzelfstandigheid vast?”, vraagt de Belastingdienst, “dan kunnen we vanaf 1 januari 2025 dus direct correctieverplichtingen, naheffingsaanslagen en boetes opleggen. We kunnen vanaf 1 januari 2025 ook weer met terugwerkende kracht naheffen, maar nooit verder terug dan 1 januari 2025. Tenzij er sprake is van kwaadwillendheid of als onze aanwijzing niet is opgevolgd. In dat geval kunnen we naheffen tot vijf jaar terug.”
Veel eenmanszaken in de schoonmaak
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek van 2022 blijkt dat er 14.615 eenmanszaken zonder personeel in de schoonmaakbranche actief zijn. Brancheorganisatie Schoonmakend Nederland ageerde daar eerder al tegen. De branchevereniging stelt dat de verschillen tussen zzp'ers en werkgevers leiden tot oneerlijke markteffecten. Zo gelden de (loon)kosten die direct voortvloeien uit de cao niet voor zelfstandigen, die daardoor soms lagere tarieven in de markt hanteren. “Ook ten aanzien van de Arbowet zijn er schrijnende verschillen, vooral omdat zzp'ers in de schoonmaak meestal niet werken onder gezag of samen met werknemers die in dienst zijn bij een werkgever op een object of klus. Daarmee wordt geconcurreerd op veiligheid en dat kan niet de bedoeling zijn.”
Zorg dat er feitelijk gewerkt wordt zoals in de overeenkomst opgenomen.”
Dienstverband de basis
Schoonmaakbedrijven zetten vanwege de krapte op de arbeidsmarkt ook zzp’ers in. Directeur Rob Rommelse van Schoonmakend Nederland: “We blijven vinden dat het dienstverband de basis is voor werken in de schoonmaak, maar voor het invullen van de flexibele schil kan het wel een oplossing zijn voor schoonmaakbedrijven. En dan met name waar specialismes in beeld komen, zoals bij vloeronderhoud of glas- en gevelreiniging.” Komt schijnzelfstandigheid voor bij schoonmaakbedrijven in het reguliere schoonmaakonderhoud? Rommelse: “Relatief gezien niet. Wat ik soms hoor is dat een schoonmaker uit dienst is gegaan om zichzelf vervolgens als zzp’er in te laten huren. Of dat bedrijven kiezen voor een zzp’er in plaats van een uitzendkracht. Dat gebeurt, maar is geen gemeengoed. Tegelijkertijd hoor ik verhalen van een opportunistische schoonmaker die zzp’er werd, maar daar weer snel van terugkwam. Omdat het toch niet zo eenvoudig bleek om opdrachten te verwerven.”
Voorwaarden voor ondernemerschap
In de wet DBA staat uitgelegd wanneer sprake is van ondernemerschap of loondienst en uitzendwerk. Volgens Wet DBA zijn voorwaarden voor ondernemerschap onder meer dat je zelf de werktijden bepaalt, eigen gereedschap gebruikt en geen leidinggeeft aan en krijgt van medewerkers van de opdrachtgever. Werk dat medewerkers van de opdrachtgever ook doen, valt onder loondienst of uitzendwerk. Tegenover Flexmarkt vertelt advocaat Hendarin Mouselli dat de Belastingdienst afgaat op het lijstje met negen gezichtspunten dat de Hoge Raad gaf in de Deliveroo-rechtszaak. Deze zaak ging over de vraag of de maaltijdbezorgers van Deliveroo in Nederland werkzaam waren op basis van een arbeidsovereenkomst. Mouselli: “Maar let op: dit is niet een kwestie van criteria afvinken. Die negen punten moet je in samenhang bekijken.”
Indicaties van een werkverband
Zijn er beroepen, zoals een schoonmaker, die je per definitie niet als zzp’er kunt uitvoeren? Mouselli: “Eigenlijk niet. Daarvoor verschilt het gewoon te erg van geval tot geval. Wat als de schoonmaker met zijn eigen spullen komt, in zijn eigen busje en zelf meerdere opdrachtgevers werft? Wat als hij zelf bepaalt hoe hij schoonmaakt en wanneer hij komt en als hij zich laat vervangen als hij ziek is? Dat je in sectoren als horeca of schoonmaak geen zelfstandige zou kunnen zijn, is voor mij veel te kort door de bocht.”
Indicaties voor arbeidsrelatie
Rommelse vult aan: “Of er sprake is van zzp of een arbeidsrelatie zit in meerdere zaken die de Belastingdienst indicaties noemt. Loon en arbeid heb je in elke relatie. In het geval van zzp-schap volgt dat loon na een factuur. Maar gezag over iemand uitvoeren niet. De beoordeling daarvan zal in allerlei elementen uitvallen. Heb je een shirt van het schoonmaakbedrijf aan als zzp’er? Dan is dat een indicatie van een dienstverband. Werk je collegiaal samen als zzp’er, dan is dat ook een sterke indicatie. Bepaalt de zzp’er zijn eigen prijs voor het schoonmaakwerk? Zo nee, dan is dat ook weer een indicatie voor dienstverband. Hetzelfde geldt voor als je met je medewerkers evaluatiegesprekken houdt en onder diezelfde noemer gesprekken aangaat met zzp’ers. Daarentegen mag je wel weer aangeven wat voor werk er gedaan moet worden. Maar niet hoe de zzp’er dat moet doen.”
Niet vertellen hoe zzp’er werkzaamheden moet oppakken
Rommelse raadt schoonmaakbedrijven aan goed na te denken over of en hoe ze een zzp’er willen inzetten, bijvoorbeeld op een sleutelpand. “Nu lijkt dat geen collegiale inbedding, oftewel de schoonmaker is niet direct een collega, maar er is wel sprake van een gedeeltelijke gezagsverhouding. Is hij voor eigen rekening en risico daar aan de slag en wat zijn jouw werkafspraken? Als je als schoonmaakbedrijf gaat bepalen wanneer deze zzp’er er moet zijn of hoe deze moet schoonmaken, dan is er weer duidelijk sprake een extra indicatie van een gezagsverhouding. Het wordt nog risicovoller als je diegene voorziet van alle middelen en materialen op locatie. Je mag wel zeggen wat een zzp’er aan werkzaamheden moet doen, maar niet hoe hij deze moet oppakken.”
Controles met de menselijke maat
De Belastingdienst handhaaft met ongeveer tachtig medewerkers de wet DBA. Rommelse: “Dat zijn geen nieuwe medewerkers, maar medewerkers die dat werk nu ook al doen. De Tweede Kamer heeft aangegeven dat ze wil dat de Belastingdienst risicogericht te werk gaat. Dat wil zeggen: ga controleren in de sectoren waar de meeste risico’s zijn op schijnzelfstandigheid.” Letterlijk stond er bij de motie van de Tweede Kamer: “Bij gedwongen zelfstandigen, onderbetaling, evidente schijnzelfstandigen en arbeidsmigratieconstructies.” De Tweede Kamer wil ook dat de Belastingdienst bij controles de ‘menselijke maat’ hanteert en de mogelijkheid gebruikt om een ‘waarschuwing’ te geven. Zo’n waarschuwing kan de Belastingdienst ook nu al geven, dus dat is niet echt anders geworden.
Afspraken met zzp’ers
Rommelse hamert op de afspraken met zzp’ers. “Wees er zeker van dat je die op orde hebt. Zorg dat de zzp’er een modelovereenkomst tekent en controleer of hij of zij meerdere opdrachtvers heeft. Zorg ook dat hij of zij daadwerkelijk voor eigen risico en rekening werkt. In feite: onderzoek en vermijd elke indicatie dat er sprake kan zijn van een arbeidsrelatie. En richt het werk ook zo in. Het gaat er niet alleen om wat je hebt afgesproken, maar juist ook hoe je het in de praktijk doet.” Schoonmakend Nederland gaat voorbeelden van schoonmaaksituaties waarin zzp’ers voorkomen, voorleggen aan de Belastingdienst. Rommelse: “Om zo richting te kunnen geven aan schoonmaakbedrijven wanneer er volgens de Belastingdienst nu sprake is van zzp-schap of van loondienst. Dat moet meer duidelijkheid geven.”
Anders omgaan met je zzp’er
Ga anders om met je zzp’er dan met je werknemer, voegt de directeur eraan toe. “Voer geen functionerings- en beoordelingsgesprekken met de zzp’er. Betaal de zzp’er niet door tijdens vakantie en ziekte. Zorg dat de zzp’er zelf mag bepalen hoe hij zijn opdracht vormgeeft. Laat de zzp’er zelf zijn werktijden bepalen. Laat de zzp’er niet in jouw bedrijfskleding werken. Geef attenties die je aan je werknemer geeft, zoals bij een verjaardag, niet aan de zzp’er.”
Ben je de enige opdrachtgever?
Informeer ook of de zzp’er voor meerdere opdrachtgevers werkt, stelt Rommelse. “Het risico van een verkapt dienstverband is veel groter als je de enige opdrachtgever van de zzp’er bent. Beperk ook de duur van de tijd dat je met een zzp’er werkt. Het risico wordt groter als je voor langere tijd met dezelfde zzp’er werkt. Laat zeker geen zzp’er voor je werken die eerst een dienstverband had bij jou. Zet een zzp’er niet in voor ziekte of vervanging zoals je dat met een uitzendkracht doet. Check of de zzp’er een arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft. Stel die verplicht. Werk niet met een vastgesteld tarief voor zzp’ers en spreek af dat de zzp’er zich mag laten vervangen. Werk zo min mogelijk met onderaannemers die met zzp’ers werken. Je hebt geen of weinig zicht op de zzp’ers die ze inzetten.”
Goedgekeurde modelovereenkomsten
Werk met de actuele, door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomsten, te vinden op de website van de Belastingdienst. Rommelse tot slot: “Zorg dat er feitelijk gewerkt wordt zoals in de overeenkomst opgenomen.” Bij twijfel, gebruik de webmodule van de Belastingdienst. Ook op de website van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is meer informatie te vinden. De directeur: “Let op, hoe meer zzp’ers je aantrekt, hoe groter het financiële risico.”
