Wil ik architect worden of arts? Dat vroeg de jonge Willemineke Hammer zich af. Ze koos uiteindelijk voor architect, maar liet de zorg niet helemaal los. Bij EGM architecten ontwikkelde ze zich vanaf 1998 als specialist in de zorg. Namens dit Dordtse bureau is ze in diverse takken van de zorg actief geweest. Hier bouwde ze een uitgebreide trackrecord op in healing environments. Dat is design dat meetbaar bijdraagt aan het herstel van patiënten en het werkplezier van medewerkers. Het Erasmus MC heeft school gemaakt als een voorbeeld van een healing environment.
Hoe is dat streven naar een healing environment bij het nieuwe Erasmus MC ontstaan?
"Nadat was besloten om van het Erasmus MC één medisch complex in het centrum van Rotterdam te maken, zijn visiesessies georganiseerd. Daar kwamen leidende principes uit voort: de patiënt centraal, het creëren van identiteit voor patiënten en medewerkers, de professional faciliteren en een efficiënt ziekenhuismanagement. En vervolgens is aan de architectuur richting gegeven met de mantra’s: veilig is heilig, healing is leading, en duurzaam is goedkoper."
Is het gelukt hieraan vast te houden?
"Het topmanagement heeft steeds rugdekking gegeven aan een aanpak volgens deze principes en mantra’s. Ze zijn ook blijven wijzen op het belang van het betrekken van eindgebruikers."
Waarom is het meedenken door eindgebruikers zo belangrijk?
"Patiënten weten zelf wat ze nodig hebben of fijn vinden. En zorgprofessionals weten wat wezenlijk is voor veiligheid, efficiënte zorgverlening en een aangename werkomgeving. Met die diverse eindgebruikers, artsen, verpleegkundigen en schoonmakers, hebben we bij het Erasmus MC uitgebreid gesproken."
Maar je kunt het niet iedereen naar de zin maken…
"Dat is inderdaad een valkuil. Als je je eigen afdeling of zienswijze centraal stelt, zou het resultaat een lappendeken van allerlei maatwerk worden. Het is essentieel om de vraag te blijven stellen of iets echt een uitzondering op de regel is en of er geen gemeenschappelijke deler te vinden is. Ons motto was 'standaard waar mogelijk, speciaal waar nodig'. Achteraf zie je dat tachtig procent van de functies van poliklinieken standaard uitgevoerd is en slechts twintig procent speciaal."
Waardoor laat jij je inspireren bij het ontwikkelen van een zorggebouw?
"Ik heb veel vrijwilligerswerk gedaan met zorgbehoevende mensen. Zo raakte ik doordrongen van het andere perspectief dat je vanuit een rolstoel hebt. Bij elk zorggebouw verplaats ik mij in die rolstoelgebruikers, maar ook in kinderen en de zorgprofessionals. Ik zie het als de taak van de architect om iedereen op de diverse gebruikersperspectieven te wijzen."
Hoe herken ik een healing environment?
"Bij het Erasmus MC herken je dat aan veel daglicht, levend groen, aandacht voor de menselijke maat en vriendelijke materialen. Maar ook aan éénpersoonskamers; die zijn rustiger en daardoor vaak beter voor het herstel. Dat kan de ligduur verkorten. Dat is mooi voor de patiënt én uit het oogpunt van duurzame en betaalbare zorg."
Welke aspecten speelden een rol bij deze healing environment?
"Veel. Alle zintuigen komen langs. Te beginnen met zicht. We laten mensen zo veel mogelijk naar het licht lopen. En we zorgen ervoor dat patiënten en bezoekers naar buiten kunnen kijken. Dat geeft afleiding en vermindert stress. Reuk is ook belangrijk. Waar plaats je een keuken? Etensgeur kan aangenaam zijn in een restaurant, maar niet altijd voor patiënten. Dan het gehoor en de tastzin. Ziekenhuizen neigen naar gladde en harde materialen vanuit het oogpunt van hygiëne. Toch kozen we bij de patiëntenkamers voor licht- en geluiddempende huiselijke gordijnen. En voor houten trapleuningen en kozijnen, die warmer ogen en aanvoelen dan metaal."
We laten mensen zo veel mogelijk naar het licht lopen”
Waar ben jij het meest trots op? Waar zien we jouw handtekening?
"Dat het ondanks de omvang een menselijke omgeving is. Het Erasmus MC heeft indrukwekkende hoogbouw en is met zijn 207.000 vierkante meter een stad op zich. Toch voel je je niet verloren in de ruimte. Dat is bijvoorbeeld te danken aan de verblijfsplekken die we in het publiektoegankelijke deel, bij wachtruimten en ook buiten hebben gecreëerd. Ik word blij als ik kinderen tussen de plantenbakken verstoppertje zie spelen. Of als ik patiënten in een van de atria hun verjaardag zie vieren."
Is het niet lastig om wetenschappelijk te bewijzen of sprake is van een healing environment?
"Zeker. Er zijn allerlei factoren die meespelen: ruimtelijkheid van een ruimte, functionele opzet van een afdeling, akoestiek, licht, luchtkwaliteit, maar bijvoorbeeld ook de technologie, de organisatie van de zorg en het humeur van de medewerkers. Het is ingewikkeld om die factoren af te pellen waar je als architect invloed op hebt. Dat proberen we nauwgezet te doen via eigen onderzoek en EDAC-certificering."
Je moet van alles verstand hebben…
"Dat zit ook in het woord architect. Archi-tect betekent 'opper-bouwer'. Wij zijn generalisten die met alle betrokkenen door een deur moeten kunnen."
Verwacht jij dat de trend van healing environments doorzet?
"Ik zie het niet als een trend. Dat je streeft naar gezonde gebouwen is niet meer dan logisch, zeker in de zorg. En dat besef dringt gelukkig bij steeds meer opdrachtgevers en architecten door.
Meer lezen over Zorg & Gezonde gebouwen? Bekijk de speciale editie van deze Sectoranalyse
In de architectuur, ook in de zorg, wordt wel eens gekickt op alleen maar 'mooi'. De laatste tien jaar is het gelukkig gemeengoed geworden om het te hebben over aantoonbaar goed. Zeker in de zorg zijn goede gebouwen belangrijk, bijvoorbeeld vanwege de oplopende schaarste van zorgprofessionals. Wie een gezond gebouw neerzet, heeft een streepje voor op de arbeidsmarkt en bij patiënten. Wie niet aan een healing environment werkt, zet zichzelf op achterstand.’
Dit artikel is gesponsord door Sectoranalyse.
