De vakbond heeft een coronalijn in het leven geroepen. Daar komen veel vragen binnen, maar ook bij de vakbondsbestuurders zelf. “Sinds 13 maart krijg ik belletjes. De hele dag door”, zegt Hoogenboom. “Het zijn veel vragen, zorgen, maar ook veel conflicten met de werkgever.” Die gaan over een veelheid aan onderwerpen. Over schoonmakers die gedwongen worden om verlof op te nemen (wat wettelijk gezien niet mag), die gedwongen worden op een andere locatie ver weg te werken of over ziek zijn.
Bos: “De rode draad is, en dat hebben we vaker in het verleden gezien, een leidinggevende die iets directief bij een schoonmaker neerlegt. Ik zie zelfs briefjes voorbijkomen met daarop opties: Óf je neemt verlof op, je meldt je ziek, je hebt corona óf je wilt werken in een ziekenhuis. Lever je briefje maar in. Dat soort briefjes zijn schandalig. Zeker in deze situatie.”
LEES OOK: Schoonmakers voor het blok gezet: “Werken of anders je vrije dagen inleveren”
Schoonmakers durven niet te weigeren
Schoonmakers zijn over het algemeen best bereid mee te denken in de huidige tijd, maar dan moet er eerst een goed gesprek met hen worden aangegaan. Hoogenboom: “Net als de meeste mensen nu zijn ook schoonmakers bang en onzeker. Wat gaat er gebeuren? Je ziet dat leidinggevenden in de schoonmaak daar slecht op reageren. In plaats van een goed gesprek over de mogelijkheden en onmogelijkheden en hoe je met de zorgen kunt omgaan, is het opdrachten uitdelen. Plompverloren. Een voorbeeld uit de praktijk: ‘Morgen en overmorgen moet je daar en daar beginnen. Hoe je er komt? Dat zie je zelf maar.’ Schoonmakers weten niet dat ze het mogen weigeren en durven dat ook bijna niet. Omdat dat wordt gezien als werkweigering. Ik krijg zelf het idee dat schoonmaakbedrijven aansturen op het nemen van vakantie omdat dat financieel prettiger uitkomt.” Op zich mag een werkgever passend ander werk aanbieden. “Maar dan moet het wel passend zijn. En niet, zoals we tegenkwamen, een schoonmaker met hooikoorts hovenier laten worden.”
Aan coronavirus overleden
Uiterst schrijnend is een ander geval, waarbij de moeder van een schoonmaker aan de gevolgen van het coronavirus is overleden. De schoonmaker is zelf nog bij haar geweest. Maar het schoonmaakbedrijf wil toch dat de schoonmaker op het werk verschijnt. Wie een bloemlezing van de vragen aan de coronalijn van FNV leest, valt van de ene in de andere verbazing. “De werkgever betaalt geen loon uit omdat we geen werk hebben door corona.” Dat mocht voor corona al niet en nu dus ook niet. Ook een vermindering van loon is uit den boze. Bos: “Je hebt namelijk gewoon een arbeidscontract met elkaar afgesloten. Het nare is dat mensen vaak hun rechten niet kennen. En als ze die van niemand horen, komen werkgevers er ook nog mee weg.”
In dit soort situaties laat de vakbond de schoonmaker eerst zelf contact opnemen met zijn werkgever. “Ook om schoonmakers mondiger te maken. Mocht de situatie dan nog niet verbeteren, dan kunnen schoonmakers natuurlijk ons terugbellen en gaan we er zelf achteraan.” Ook uit de lijst met klachten: Schoonmakers die niets horen van hun werkgever, terwijl hun school waar ze schoonmaakten, is gesloten. “Asociaal om stilte te betrachten”, aldus Bos.
LEES OOK: Klant sluit pand: kan ik nu fluiten naar mijn centen?
Nee zeggen is best lastig
FNV zegt dat de schoonmakers die corona besmette ruimtes moeten schoonmaken over het algemeen wel beschermd zijn. “Maar voor overige locaties maken we ons grote zorgen. Allereerst bereikt niet alle informatie die beschikbaar is schoonmaakbedrijven en schoonmakers. Er zijn bij de Raad voor de Arbeidsverhoudingen Schoonmaak en Glazenwassersbranche (RAS, red.) schoonmaakprotocollen voor deze coronatijd opgesteld die schoonmaakbedrijven kunnen gebruiken. Daarin staat wanneer je beschermende middelen moet dragen. Hanteer die protocollen. Dat hebben we afgesproken, maar het is ook een morele verantwoordelijkheid. Een werkgever is wettelijk verplicht zich daaraan te houden en is aansprakelijk als er wel wat gebeurt. Dan heb je niet gezorgd voor een veilige werkplek. De protocollen zijn zelfs nog vertaald naar het Engels, Arabisch en het Turks. Aan het adres van schoonmakers zou ik willen zeggen: werk niet als je niet goed beschermd bent. Doe het gewoon niet. Maar ik weet ook dat nee durven zeggen best lastig is tegen je leidinggevende.”
Aan het adres van schoonmakers zou ik willen zeggen: werk niet als je niet goed beschermd bent. Doe het gewoon niet!
Eigen schoonmakers zonder handschoenen
Het toppunt: een schoonmaakondernemer die handschoenen aan zijn opdrachtgever verkocht omdat hij er een goede prijs voor kon krijgen. Het gevolg was dat zijn eigen schoonmakers zonder zaten.
Leden van FNV bellen ook vaak omdat ze ziekteverschijnselen hebben. “Schoonmaakbedrijven eisen dan toch dat ze komen werken, omdat schoonmaak een vitaal beroep is. Dat klopt niet. Schoonmaak is alleen een vitaal als er gewerkt wordt voor vitale beroepen, zoals de zorg. Daarbij komt dat een werkgever niet kan bepalen of jij kunt werken of niet. Dat moet een bedrijfsarts doen. Die kan de klachten beter beoordelen. Het is bij ziekteverschijnselen dan ook aan te raden om contact op te nemen met de bedrijfsarts. Als je dat doet, dan haalt dat meteen ook de discussie bij de leidinggevende vandaan. Die zal toch eerder geneigd zijn te redeneren vanuit een spreadsheet.”
Ook op dit vlak bepaalt de toon de muziek. “Zeker in de zorg. Daar kun je, omdat het zo belangrijk is, mensen toch vragen te komen om schoon te maken. Bijvoorbeeld als ze licht verkouden zijn. ‘Je bent zo hard nodig, zou je willen komen?’ Dat is anders dan de harde opstelling die we nu vaak tegenkomen.”
Het is bij ziekteverschijnselen aan te raden om contact op te nemen met de bedrijfsarts. Die kan klachten beter beoordelen dan de werkgever
Normaal in gesprek gaan is de basis
Er liggen tot nu toe volgens FNV nog maar weinig berichten op tafel dat schoonmaakbedrijven failliet gaan. “Er liggen miljarden aan belastinggeld op tafel. Gebruik dat geld om het hoofd boven water te houden”, roept Bos op. Dat belastinggeld komt ook van schoonmakers.”
Ga respectvol om met de schoonmakers, stelt ze erachteraan. “Want een waardering voor schoonmakers tijdens deze coronacrisis is leuk, maar dan moeten diezelfde schoonmakers wel met respect worden behandeld.” Hoogenboom: “Normaal met elkaar in gesprek gaan, is toch de basis? Zeker nu schoonmakers in de frontlinie staan van het gevecht tegen het coronavirus. Dan schuif je gevoelens van angst, boosheid en weerstand niet achteloos ter zijde.”
LEESTIP: Wat doe je als schoonmaakondernemer met angst voor het coronavirus?
Aan het einde van iedere maand krijgt FNV vaak meer klachten omdat loonsommen niet of maar deels zijn overgemaakt. Of omdat er ongevraagd vakantiedagen zijn afgeschreven. FNV vreest voor de maand mei wanneer wellicht het vakantiegeld niet of deels wordt overgemaakt. Bos: “Ik roep schoonmakers op daar scherp op te blijven.”
Vanuit vrijwilligheid
FNV is blij met het mobiliteitscentrum dat de RAS heeft opgericht. Hoogenboom: “Mooi dat je als schoonmaker elders toch van betekenis kan zijn, maar dat moet wel vanuit vrijwilligheid gebeuren. Het moet gevraagd worden met een wortel, niet met een stok achter de deur. Schoonmakers willen graag meestrijden en bijvoorbeeld hun broeders en zusters in de zorg helpen. Maar dan moeten de basisvoorwaarden wel op orde zijn. Dat je niet in een onveilig busjes wordt gebracht om je werk te komen doen.”
Schoonmakers willen graag meestrijden en bijvoorbeeld hun broeders en zusters in de zorg helpen. Maar dan moeten de basisvoorwaarden wel op orde zijn
Ook goede voorstellen
FNV komt ook goede voorstellen tegen. “Bijvoorbeeld schoonmaakbedrijven die extra vakantiedagen aanbieden als je vrijwillig vakantie neemt. Eén van de suggesties van een kaderlid van ons was om de reistijd ook als werktijd mee te nemen als een werknemer elders wordt geplaatst.” Bos: “In dat kader: kijk ook naar het aanbod van de RAS voor opleidingen voor schoonmaak in de zorg. Voor vijftig euro kan een schoonmaker die volgen. Dat is een mooie tijdsinvestering op dit moment.”
Betere betaling
Bos tot slot: “Ik wil het heel helder hebben dat een schoonmaakbedrijf leiden verantwoordelijkheid voor je personeel met zich meebrengt. Je bent ook financieel en wat betreft veiligheid voor hen verantwoordelijk. Het kan zijn dat dit soort virusuitbraken vaker voorkomt. We weten al dat de concurrentie in de schoonmaakmarkt moordend is. Dat moet er niet toe leiden dat een uitbraak een menswaardige manier van werken in de weg staat.”
Hoogenboom: “Schoonmaak is wat ons betreft een vitaal beroep. Het is mooi dat dat herkend en erkend wordt, ook door politici. Maar daar mag naast waardering ook een betere betaling voor terugkomen. Dat aspect brengen we zeker ter sprake tijdens de onderhandelingen voor de schoonmaak-cao in 2021.”
Meer weten over het coronavirus
- Onderzoek CNV: werknemers (o.a. in de schoonmaak) voelen zich onveilig op werkvloer door coronavirus
- OSB: “Kabinet zorg dat ook schoonmakers in zorg veilig kunnen werken”
- Wat doe je als schoonmaakondernemer met angst voor het coronavirus?
- Whitepaper coronavirus: Alles wat werkgevers moeten weten (inclusief NOW)
- Coronavirus en vakantiedagen: hoe zit dat nu precies?
