Door: Elske Muis*
In de zoektocht naar duurzamere bouwmethoden wordt hout steeds vaker gezien als het bouwmateriaal van de toekomst. Dat vindt ook Alex de Rijke, professor Timber Architecture aan de TU Delft. 'Ik denk dat hout niet alleen een optie zal worden, maar de standaard voor de bouw, op de manier waarop beton en staal dat de afgelopen honderden jaren zijn geweest.'
Houtbouw als basis
Een van de meest genoemde voordelen van houtbouw is de positieve impact op het milieu. In tegenstelling tot staal en beton, waarbij aanzienlijke hoeveelheden CO2 vrijkomen tijdens de productie, fungeert hout als een koolstofreservoir. 'Als je staal vergelijkt met hout, dan komt er ongeveer twee ton koolstof vrij voor elke ton staal die je maakt. Dat is bij hout bijna het tegenovergestelde,' vertelt De Rijke. Hout is ook aanzienlijk lichter dan staal of beton, wat leidt tot minder zware funderingen en een vermindering van de totale CO2-uitstoot in de bouw. Minder zware constructies betekenen ook minder zware transporten en een efficiëntere installatie.
Gebouwen met hout bieden ook voordelen voor de menselijke gezondheid en het welzijn. 'Hout heeft een gunstig effect, zowel mentaal als fysiek,' aldus De Rijke. 'Uit onderzoek blijkt dat de hartslag lager is bij kinderen in een houten klaslokaal, in vergelijking met dezelfde kinderen in een klaslokaal van beton en gipsplaat. Maar ook ademhalingsproblemen worden minder door de poreusheid van hout, dat vocht en stof kan absorberen en beheersen.'
Uitdagingen
'Ik denk dat er bouwkundige voordelen, gezondheidsvoordelen en psychologische voordelen zijn aan het leven met en werken in een houten omgeving,” aldus De Rijke. Hoewel hout vele voordelen biedt, zijn er ook uitdagingen. “De sleutel is natuurlijk het planten, niet alleen gebruiken,” vertelt de professor. “En om slim onderzoek te doen, ontwikkeling, slimme bosbouw, geïntegreerde inkoop, enzovoort. De industriële revolutie heeft de status van hout veranderd van 's werelds oudste en beste bouwmateriaal, tot brandstof om ijzer mee te maken. We moeten terug naar wat we deden en doorontwikkelen. Het mag dan wel het oudste bouwmateriaal ter wereld zijn, maar het is nu ook het meest modern.'
Van inkoop tot afval
Wat valt er allemaal onder een circulaire werkomgeving? Een circulaire werkomgeving richt zich op het minimaliseren van afval, het slimmer gebruik van grondstoffen en het verminderen van de ecologische voetafdruk. Het richt zich op het hergebruiken, repareren en recyclen van materialen en het toepassen van duurzame praktijken binnen de bedrijfsvoering. Dit betekent dat bedrijven proberen om producten en materialen zo lang mogelijk in gebruik te houden en ze aan het einde van hun levensduur een nieuwe bestemming te geven. Het gaat verder dan enkel afvalbeheer en kijkt naar alle aspecten van de bedrijfsvoering, van vastgoed, inkoop en gebruik tot afvalverwerking en recycling.
Michael van der Meer werkt als strategisch adviseur innovatie en ketensamenwerking bij Phi Factory. Zij zetten zich in om organisaties in heel Nederland te helpen te versnellen naar een circulaire economie. 'Het begint vaak bij een duurzame ambitie binnen een bedrijf. "Waar wil ik heen bewegen? Waar heb ik invloed op?"'
Rol van de facility manager
De facility manager speelt een belangrijke rol in de transitie naar een circulaire werkomgeving. Dat begint al bij keuzes die gemaakt worden in het kantoor. De Rijke stimuleert het gebruik van hout binnen het gebouw. 'Ik denk allereerst aan al het meubilair,' vertelt hij. 'In het bijzonder aan de vloeren. Moet je een vloer vervangen, denk dan zeker aan organische materialen, zoals linoleum, hout of bamboe.' Deze materialen zijn biologisch afbreekbaar en hebben een lage impact op het milieu. 'Dat is het belangrijkste waar facility managers aan kunnen en moeten denken, als ze hun werkruimte willen veranderen.' Maar ook dingen als verlichting en het gebruiken van eenvoudige zonnebescherming. 'Het is verbazingwekkend hoe we tijdens het modernisme zijn gestopt met nadenken over eenvoudige dingen,' vindt De Rijke. 'Bijvoorbeeld het gebruik van luiken als zonbescherming of het openen van ramen, in plaats van airconditioning.'
Van binnenuit veranderen
Als facility manager is het zaak om de organisatie van binnenuit veranderen, ziet Van der Meer. 'Kijk allereerst of er een duurzaamheidsbeleid is binnen de organisatie waar jij je facilitaire duurzaamheidsbeleid op kan baseren,' raadt hij aan. 'Waar kun jij als facilitaire organisatie de meeste impact maken?' Vaak zien zij in hun metingen een aantal categorieën terugkomen: catering (bijvoorbeeld de eiwittransitie), kantoormeubilair, energie, afval en gebouw en onderhoud.
Het is verbazingwekkend hoe we tijdens het modernisme zijn gestopt met nadenken over eenvoudige dingen”
'Je maakt bijvoorbeeld de meeste impact op je afvalstroom aan de voorkant, door je inkoop goed in te richten. Maak als facilitair manager afspraken met leveranciers. Je kunt op ieder vlak tegen iedere leverancier aan de inkoopkant zeggen: "Ik wil dat je minder afval naar mijn locatie brengt."' Werk ook samen met leveranciers in de keten en andere dienstverleners om afvalstromen te minimaliseren en te optimaliseren. 'Zet een afvalleverancier aan tafel met de cateraar, met de schoonmaak, met de grootste afvalveroorzakers.' Door een samenwerking in de keten aan te gaan, zijn er nu al voorbeelden van zero-waste bedrijven, zoals Nationale Nederlanden. Daarnaast kun je ook zelf energie opwekken of anders groene energie inkopen, door het toepassen van smartbuilding technologie, gekoppeld aan je gebouwbeheersysteem.'
'Je hebt als facility manager ook indirect impact op het stukje bewustwording van de medewerkers,' vindt Van der Meer. Facilitair managers kunnen initiatieven lanceren om werknemers te betrekken en bewust te maken van duurzaam gedrag, bijvoorbeeld het overschakelen naar vegetarisch eten of herbruikbare koffiebekers. 'Die bewustwording gaat ook weer zijn effect hebben op het gedrag van de mensen op de werkvloer en de beslissingen die zij nemen vanuit hun functie en privé.'
Hoop voor de toekomst
Waar moeten we in de toekomst rekening mee houden? 'Ik zou echt in willen zetten op regeneratie,' vertelt Van der Meer. 'We hebben een punt bereikt in de klimaatcrisis waarbij ‘dingen minder slecht doen’ eigenlijk niet meer genoeg is. We moeten juist nu gaan herstellen. Door regeneratie te implementeren, zorgen we ervoor dat we onze steden en landbouw vergroenen, maar ook onze gebouwen, bijvoorbeeld door het gebruik van hout.' Houtbouw is een vorm van regeneratief denken. De overgang naar hout als standaard bouwmateriaal kan niet alleen bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot, maar ook aan een verbeterd welzijn van de gebruikers. 'Ontwerp je werkplek voor aanpassing en streef naar kwaliteit in plaats van recycling,' aldus De Rijke. 'Materiaal hergebruiken is goed, maar het niet hoeven is nog beter. We moeten de levensduur van alles wat we gebruiken verlengen; voertuigen, meubilair, apparatuur en gebouwen.'
*Elske Muis is journalist bij Scherp Communicatie.
