De drugssmokkel is volgens bronnen het belangrijkste ondermijnende criminaliteitsprobleem op Schiphol. Het gaat hier voornamelijk om (de invoer van) cocaïne en (de uitvoer van) synthetische drugs. “Tegelijkertijd moeten andere zaken, zoals georganiseerde diefstal of de faciliterende rol van bedrijven op en rond Schiphol niet uit het oog worden verloren”, aldus Bureau Beke. “De vele verdachte transacties (volgens opgave FIU) van tientallen miljoenen euro’s die van bedrijven op en rond Schiphol afkomstig zijn, vormen een belangrijk signaal dat hier in de aanpak verder op geïnvesteerd moet worden.”
Kwetsbaarheid schoonmaak
Bureau Beke sprak met 109 medewerkers die op en rond Schiphol werkzaam zijn. Daarvan kwamen er twee van schoonmaakbedrijven. In het rapport komt de kwetsbaarheid van Schipholpashouders, een hoge tijdsdruk, een piekbelasting en het relatief grote aandeel van laagopgeleid personeel in de sectoren vracht, bagage, catering en schoonmaak aan bod.
Omvang in schoonmaakbranche is niet bekend
De ondermijnende criminaliteit vindt plaats op verschillende locaties (onder andere Schiphol Oost, het platform, de afhandelloodsen, de onderhoudshangars en in de bagagekelders) en bij verschillende branches (onder andere schoonmaak, catering, (bagage)afhandeling, en onderhoud) wordt geïnfiltreerd. “De omvang van deze criminele infiltratie op deze locaties en bij deze branches is niet bekend”, aldus het rapport. “Maar wel de casus en de gehanteerde werkwijzen.”
Drie werkwijzen om drugs te smokkelen
Bij smokkel worden de drugs niet genummerd of geregistreerd in het vliegtuig verstopt. Daarbij worden grofweg drie werkwijzen toegepast. De eerste is smokkel in geprepareerde containers of in pallets. De tweede methode gaat over smokkel via postzakken. Als derde methode noemt het rapport drugs verstoppen in het passagiersgedeelte of technische deel van het vliegtuig. “Bij deze laatste methode zijn bijna per definitie Schipholpashouders betrokken bij het veiligstellen van de drugs, zoals cateringmedewerkers, schoonmakers, onderhoudspersoneel, chauffeurs van high loaders, waterwagens, tankwagens of vuilniswagens of aircrew”, aldus Bureau Beke.
Lees ook: Schiphol mocht schoonmaker toegangspas niet afpakken
Inzicht en invloed op roosters schoonmakers
Het plaatsen en uithalen van drugs vergt organisatie, stellen de onderzoekers. “Dat vereist zicht en/of invloed op de roosters van Schipholpashouders om (bereidwillige) criminele actoren op de juiste tijd en plaats te positioneren. Maar ook informatie-uitwisseling tussen criminelen in bron- en bestemmingsland over de precieze locatie van de verstopte drugszending. En het ronselen, instrueren en controleren van de ‘uithalers’.” Schoonmakers zijn volgens het rapport tamelijk anoniem op het Schipholterrein. Schipholmedewerkers die meewerkten aan het rapport wijzen, om dit te onderstrepen, op schoonmakers die in hun bedrijfsauto op het terrein slapen.
Weinig of geen toezicht op schoonmaakwerkzaamheden
Schoonmakers kunnen op een tamelijk gemakkelijke en risicoarme manier geld verdienen met het veiligstellen van drugs, schrijven de onderzoekers. “Het ligt vervat in hun werkzaamheden dat ze in en rond het vliegtuig komen of op geijkte verstopplaatsen. Er is weinig of geen toezicht op hun werkzaamheden. De verpakte drugs kunnen vermomd als vuilnis worden meegenomen. Als schoonmakers worden betrapt, kunnen ze verklaren dat ze niet wisten dat het om drugs ging. Bij de overgang van airside naar landside zijn er geen strenge structurele uitgaande controles. Ze rijden met hun (dienst)auto eenvoudig van de airside af.”
Het gaat om laaggeschoolde personeelsleden die weinig binding hebben met het bedrijf
Schoonmakers hebben toegang tot elk gebied
Bij schoonmaakbedrijven werken veel multi-contracters. “Dat zijn medewerkers die worden ingezet door verschillende werkgevers. Hun autorisatieprofiel op hun Schipholpas geeft toegang tot elk gebied waar ze ingezet kunnen worden. De optelsom van autorisaties geeft veel bewegingsvrijheid in beveiligde gebieden. Zij zijn daarmee ideale criminele pionnen. In deze branche blijven criminele activiteiten niet beperkt tot de werkvloer, want bij (qua omvang bescheiden) schoonmaakbedrijven is persoonlijke betrokkenheid van de directie bij drugscriminaliteit geconstateerd.”
Schoonmaakpersoneel vervult cruciale rol
Begin 2019 blijkt dat in de periode 2017-2019 Schipholpashouders betrokken zijn geweest bij drugssmokkel. “Smokkelorganisaties bleken vrij gemakkelijk koffers met onder andere heroïne en cocaïne aan boord van vliegtuigen te krijgen die vertrokken vanuit Afrika en Zuid-Amerika”, valt in het rapport te lezen. “Bij aankomst in Nederland vervulden bagagemedewerkers, catering- en schoonmaakpersoneel een cruciale rol in het proces van uithalen en doorvoeren van de cocaïne. De Schipholpashouders kwamen in beeld gedurende een strafrechtelijk onderzoek van een team Zware Criminaliteit van de Koninklijke Marechaussee, opgestart in 2017. De verdachten waren in het bezit van een Schipholpas waarmee zij het beveiligde gebied van Schiphol.”
Honderd schoonmaakbedrijven leveren diensten
Respondenten schatten dat ongeveer honderd schoonmaakbedrijven diensten leveren aan bedrijven op en rond Schiphol. “De schoonmaakbranche is om verschillende redenen een kwetsbare sector. Het gaat om laaggeschoolde personeelsleden die weinig binding hebben met het bedrijf, slecht betaald worden voor de zwaarte van het werk en op een tamelijk gemakkelijke en vooral risicoarme manier geld kunnen verdienen met het uithalen van drugs. Het gaat daarbij om veel geld, zeker afgezet tegen de legale lonen.” Schoonmakers kunnen net als ander personeel hun rugzak (en GSM) meenemen. “een ideale verstopplaats voor drugs. Bij de overgang van airside naar landside zijn er geen strenge uitgaande controles. Ze rijden met hun (dienst)auto eenvoudig van de airside af.”
Een gesloten subcultuur
De geïnterviewde Schipholmedewerkers spreken − net als bij de bagagekelder − over een gesloten subcultuur. “Er wordt ‘weggekeken’ bij verdachte of criminele praktijken en ook andere onregelmatigheden worden niet gemeld. Er zijn ruime mogelijkheden om diensten te ruilen, zodat criminele medewerkers kunnen zorgen dat ze op het goede moment dienst hebben om drugs op te halen.” Bij schoonmaakbedrijven werken veel multi-contracters. Dat zijn medewerkers die vaak lange werkdagen maken en worden ingezet voor verschillende werkgevers. Hun autorisatieprofiel op de Schipholpas geeft toegang tot elk gebied waar hun werkgever ze in kan zetten voor schoonmaakwerk. De optelsom van autorisaties geeft multi-contracters bewegingsvrijheid in beveiligde gebieden. Zij zijn daarmee ideale criminele loopjongens.”
Weinig signalen over criminele praktijken
Op dit moment krijgen de respondenten weinig tot geen signalen over criminele praktijken in de schoonmaakbranche. “Vanwege de criminele kansen in die branche stemt dit niet gerust, maar eerder bezorgd, met het oog op de zwijgcultuur in de branche. Er heeft overleg plaats met een groot schoonmaakbedrijf, dat onder meer cabin searches uitvoert, over de vraag hoe het werk veiliger kan worden gemaakt. Dit past bij de zogenoemde branchegerichte aanpak van ondermijning.”
Er heeft overleg plaats met een groot schoonmaakbedrijf over de vraag hoe het werk veiliger kan worden gemaakt.
Eerste inventarisatie in schoonmaakbranche
Het rapport maakt ook melding van een eerste inventarisatie van de risico’s die Schiphol loopt in de schoonmaakbranche en de catering. “Het valt op dat de veiligheidsvraagstukken rond risicovolle branches (schoonmaakbranche, maar ook catering en bagageafhandeling) vandaag de dag niet alleen worden gedefinieerd als een kwestie van beveiliging, toezicht en controle, maar nog meer als een integriteitsvraagstuk.” Er zijn inmiddels analyses gemaakt van een groot schoonmaakbedrijf en dito cateraar, meldt het rapport.
Routine-activiteiten als dekmantel
Criminele werkwijzen hebben routine-activiteiten van Schipholpashouders als dekmantel. “Bijvoorbeeld een schoonmaker die een pakketje meeneemt uit een toilet, een bagagemedewerker die een koffer apart zet of de chauffeur van een high loader die een zending ophaalt als hij een vliegtuig inloopt. Criminele netwerken zijn geïnfiltreerd onder de Schipholpashouders, zo blijkt uit de reeks interviews, en beschikken daardoor over grondige kennis van de fysieke omgeving, van de logistieke processen op Schiphol en van de werkwijze van de Douane.”
Lees ook: Aanbesteding Schiphol: Spel van aanbesteden is hartstikke leuk
Vanonder de bagageband meenemen
Het aantal geregistreerde diefstallen van ingecheckte bagage is volgens het rapport bepaald niet in overeenstemming met de schattingen van geïnterviewde medewerkers over de daadwerkelijke omvang van deze diefstal. Ook daar worden schoonmakers genoemd. “Als gestolen goederen niet meer in de meegebrachte rugtassen pasten, werden goederen tijdelijk gestald onder de bagageband, om deze op een later en geschikt moment op te halen. Camerabeelden wijzen uit dat schoonmaakpersoneel op haar beurt diefstallen pleegde door de verstopte goederen vanonder de bagageband mee te nemen. Het onderstreept dat verschillende pashouders op de hoogte waren van de diefstal.”
3.030 facilitaire medewerkers
Het rapport laat ook zien hoeveel facilitaire medewerkers (schoonmaak, beveiliging, etcetera) er op Schiphol werken. Dat zijn er 3.030, waarvan 49 procent een migratie-achtergrond heeft. 9 Procent heeft een hbo-opleiding of hoger genoten, 68 procent onder hbo. Van 23 procent is het opleidingsniveau niet bekend. De criminele infiltratie op Schiphol wordt door steeds meer partijen gezien, stelt het rapport. “Dat motiveert langzaamaan steeds meer particuliere bedrijven om mee te werken aan de (integrale) aanpak van ondermijning, niet alleen Schiphol Group en KLM, maar ook (grote) bedrijven in de catering en in de schoonmaakbranche.”
Bureau Beke komt ook met aanbevelingen. “Bezie of veiligheidsmaatregelen, bedoeld om ondermijning aan te pakken, opgenomen kunnen worden als voorwaarden in aanbestedingstrajecten. Zo leveren ze een economisch voordeel op voor private bedrijven.”
