De plaats van handeling, het circulaire ontmoetingscentrum Circl van ABN AMRO, was niet geheel toevallig gekozen. Daar waar het schoonmaakbedrijf CSU van Diane van Dijk, directeur Hospitality & National Accounts en ad interim-voorzitter van VSR, in een facilitaire coalitie zit en waar extra aandacht is voor circulariteit.
Een impressie van de VSR-kennisdag
Vijf leden van Verdienste geëerd
Van Dijk trapte de bijeenkomst af door aan te geven dat Ingrid Gerasimou-Jansen zich niet herkiesbaar had gesteld voor het bestuur. VSR is nog op zoek naar een vervanger, evenals een voorzitter die de tijdelijke taak van Van Dijk overneemt. Later tijdens de bijeenkomst werden Gerasimou-Jansen, maar ook Peter Hamers, Ad van Poppel, Freek Veneman en Paul Terpstra geëerd als leden van Verdienste. Zij kregen een flinke bos bloemen en een speciaal gefabriceerd speldje.
Hoe meten we in schoonmaak belevingskwaliteit?
Meer inhoudelijk van aard was de melding dat VSR bezig is met de onderzoeksvraag hoe schoonmaakbedrijven naast de technische kwaliteit, de belevingskwaliteit kunnen meten. “Hoe pakken we dat nu goed beet?”, stelde Van Dijk de hamvraag. De vereniging verwacht in het najaar met een methodiek voor opdrachtgevers, leidinggevenden en schoonmakers te kunnen komen.
Versnelling in onderwerp duurzaamheid
ZKH Prins Carlos de Bourbon de Parme – het energieakkoord komt van zijn hand – zag sinds 2007 een versnelling in het onderwerp duurzaamheid. “Het begint echt te komen nu”, stelde de koninklijke hoogheid. Hij legde vervolgens de principes van circulariteit uit. “Het is een kreet die makkelijk oogt, maar wat het echt betekent, wil men nog wel eens vergeten.”
Definitie van circulaire economie
Hij kwam met de volgende definitie die MVO Nederland ook hanteert:
De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd.
Wat voor de één afval is, moet voor de ander grondstof zijn
Dat lineaire model is geen houdbaar model, aldus de prins. Hij schetste de problemen rond plastic soep – “we gooien elk jaar acht miljoen ton aan plastic in de oceanen” – en rond luchtvervuiling. “Maar liefst 800.000 mensen sterven per jaar in Europa aan luchtvervuiling.” Het is volgens De Bourbon de Parme dan ook zaak de lijn van take, make and use te verlaten. “Wat voor de één afval is, moet voor de ander grondstof zijn. Dat vraagt dat alle partijen in een keten moeten samenwerken.” Hij ziet ‘enorme kansen’ voor schoonmaakondernemers. “Ga concreet bezig met de circulaire economie. Opdrachtgevers vragen om uw expertise.” Aan het einde kreeg de prins de vraag of hij voorbeelden had. Hij had net gesproken met Peter Kwestro die, naast de schoonmaakrobots van Adlatus, nu ook bezig is met Eco Cleaning Concepts. Schoonmaakmiddelen bestaan over het algemeen voor negentig procent uit water. Hij komt met capsules die de gebruiker moet oplossen in water om een schoonmaakmiddel te maken. Dit moet het overbodige vervoer van schoonmaakmiddelen voorkomen.
Overgang naar duurzaam materiaalgebruik in de kinderschoenen
De energie en het enthousiasme van Yvette Watson van facilitaire adviesbureau PHI Factory leek welhaast onmetelijk. Ze gaf eerst aan waarom een circulaire economie nu eigenlijk nodig is. “Als de hele wereld leeft zoals wij Nederlanders, dan hebben we 3,7 keer onze aarde nodig voor de benodigde grondstoffen.” Volgens haar ligt de nadruk nu op de energietransitie, maar staat de overgang naar duurzaam materiaalgebruik nog in de kinderschoenen. “Sommige materialen worden in 2030 zo schaars dat we producten niet meer kunnen maken. We moeten dus blijven innoveren om grondstoffen eindeloos hun waarde te laten behouden.” Dat uitgangspunt moet al een rol spelen bij het ontwerpen van producten.
Schoonmaakbedrijven kunnen afvalstromen in kaart brengen
Watson sprak ook de facilitair manager toe. “Hij ziet alles rondom materialen en energie in een gebouw en hij weet hoe mensen werken en willen werken. Die kennis kun je inzetten om veranderingen in gebouwen neer te zetten. Daar ligt een enorme verantwoordelijkheid in drie fasen: inkoop, gebruik en einde gebruiksfase.” De facilitair manager moet zich dus bewust zijn van zijn rol in de circulaire economie. Een fabrikant van reinigingsmiddelen voegde daar aan toe dat de vraag naar ecologische middelen nog wat uitblijft. Weer een ander vond dat opdrachtgevers in schoonmaakaanbestedingen meer criteria op het gebied van duurzaamheid en circulariteit zouden moeten stellen. Watson gaf vervolgens schoonmaakgroothandel KBL uit Broek op Langedijk als voorbeeld. “Zij leveren schoonmaakmiddelen, maar nemen gebruikte middelen en materialen weer mee terug.” Watson vond dat schoonmaakbedrijven als geen ander afvalstromen in een gebouw in kaart kunnen brengen. “Als dienstverlening.”
Hoe lang moet de natsterkte duren?
Rob Stevens, head of branding & concept development bij WEPA, vooral bekend van het hygiënepapier Satino Black, legde de nadruk op de mogelijkheden van samenwerking. “We keken bijvoorbeeld naar stappen in ons productieproces om minder slechte chemie te gebruiken. Daarbij kwam de vraag: waarom voegen we eigenlijk een chemiestofje toe in het schoonmaakproces van papier? Dat bleek om natte papier handdoekjes treksterk te krijgen.” Met andere woorden: anders krijg je een papieren handdoekje niet uit de dispenser en valt deze uit elkaar. “We zijn toen met onze chemiepartners gaan praten. Hoe lang moet die natsterkte duren? Tien seconden ongeveer.” Waarna zij aan de slag gingen. Conclusie van Stevens? “Als je dat soort vragen niet stelt, kom je dus ook niet verder.”
Andere bronnen voor papier aanboren
WEPA denkt na over papier als grondstof. Stevens: “Vanwege digitalisering gaat de hoeveelheid kantoorpapier omlaag. Dus zullen we andere bronnen aan moeten boren.” In een speciaal Futurelab experimenteert de papierproducent samen met klanten. Bijvoorbeeld met het inzamelen van drinkkartonnen en koffiebekers. De vraag daarbij aan klanten is of het erg is dat wc-papier niet spierwit is. “Wit wordt namelijk in dit geval geassocieerd met zachtheid, maar het is niet de witheid die de zachtheid bepaalt. Als je uitlegt dat papier minder wit wordt door het recycleproces, willen klanten best met je meedenken. Maar dat verhaal van recycling moet je dan ook doen voor de eindgebruikers in kantoren. Kortom, circulair ondernemen kun je niet alleen.”
Noem schoonmaker jutters 2.0
Het circulaire bedrijf van Vebego (het moederconcern van schoonmaakbedrijf Hago) en afvalverwerker Veolia heet Returnity. Die biedt circulair printpapier, afvalbakken en circulaire koffiebekers. Directeur Frank Dobbelsteijn noemde vanuit zijn samenwerking met Hago schoonmakers de strandjutters van weleer. “Noem ze jutters 2.0. of gebouwenjutters. Schoonmaakbedrijven met hun schoonmakers voorop struinen door gebouwen en zien als geen ander waar ze materialen kunnen ophalen om opnieuw te gebruiken. Er gaan immers tienduizenden handen in afvalbakken van klanten. Dat gebeurt nu nog met de connotatie dat het vies en vuil is. Daar moeten we vanaf. Kijk ernaar met het oog dat het materialen zijn die van waarde kunnen zijn voor een nieuwe productcreatie. Schoonmaken is daarmee een vorm van jutten geworden. Schoonmaken past daarmee middenin de circulaire gedachte.”
Restafval terugbrengen naar 7 procent
Recycling oppakken is vers één. “Erover vertellen is vers twee”, aldus Dobbelsteijn. “Vertel als facilitair dienstverlener waarom je het aan het doen bent. Hoeveel materiaal heb je uit de verbrandingsoven weten te houden en wat kan ermee gemaakt worden? Dat geeft veel meer impact en je ziet daarmee het restafval enorm afnemen.” Al snel is restafval nog maar 20 procent van het afval. Met andere woorden: 80 procent van het afval wordt gerecycled. De beste bedrijven komen zelfs tot het verminderen van het restafval tot 7 procent. Returnity laat van papier dat ze uit de kantoren halen, weer nieuw papier maken. “Hoe meer grondstoffen de klant aanlevert, hoe fijner het is voor ons. Dan gaat dus ook het bedrag voor de aanlevering van nieuw papier omlaag. Dat leidt ertoe dat sommige klanten hun personeel oproepen om papier bij ons in te leveren.”
De reis van de klant zo soepel mogelijk laten verlopen
Na de pauze, lag de nadruk van drie lezingen op Circl, de circulaire ontmoetingsplaats van ABN AMRO. De eerdergenoemde Van Dijk vertelde vanuit CSU over de facultaire samenwerking in het centrum. “In dit model werken de facilitaire partijen zoals schoonmaak, catering, technische dienst, beveiliging en afvalverwerking intensief samen om de klant optimaal te ontzorgen. Dat gebeurt vanuit de reis van de klant die hier binnenkomt. Wij zorgen er met zijn allen voor dat die reis zo soepel mogelijk gaat.” Daarbij is een zogeheten facilitair verbinder de spin in het web. “Die legt de connectie tussen de partijen.” Daarbij voorkomen de partners dat er zaken dubbel worden gedaan. “Om een eenvoudig voorbeeld te geven: als wij een stofzuiger kopen, hoeft cateraar Vermaat dat dus niet te doen. Die spullen delen we.” Daarnaast werkt het team vanuit een dagstart waarin de belangrijkste issues worden besproken, nauw samen met elkaar. “We doen het echt gezamenlijk hier.”
1.600 spijkerbroeken vormen de isolatie
Merijn van den Berg, directeur van Circl, gaf aan hoe het gebouw met allemaal duurzame materialen tot stand gekomen is. “Waarbij er zelfs 1.600 spijkerbroeken zijn gebruikt voor de isolatie van de wanden.” Hij riep de aanwezigen op om ook zelf tot hergebruik over te gaan. “Wist je dat slechts 7 procent van de aan de aarde onttrokken materialen wordt hergebruikt? In een kilo aan iPhone’s zit meer goud dan in een kilo gouderts. Maar daar doen we nog weinig mee.” Van den Berg noemde talloze innovatieve ideeën die zijn doorgevoerd in Circl. De lift bijvoorbeeld blijft eigendom van de fabrikant die de materialen kan hergebruiken. Het aantal liftbewegingen wordt geregistreerd en Circl betaalt 11 eurocent per liftbeweging. “Die lift willen we dus alleen gebruiken als het echt nodig is.” Dat soort ideeën mag iedereen komen ophalen, aldus Van den Berg. “Hier bestaat alleen the right to copy. We kennen geen copyright.”
Ambitie om tot nul kilo afval te komen
Circl heeft sinds de start in september 2017 125.000 bezoekers bij meer dan 500 evenementen gehad. Egidio Bundel, Program Developer Zero Waste van Circl, vertelde over de ambitie van het ontmoetingscentrum op om nul kilo afval uit te komen. “Die ambitie begint met het detecteren van afvalstromen. Oftewel: je moet de afvalbak induiken. De volgende stap is het stimuleren van een gedragsverandering, zodat bezoekers waardevol afval ook daadwerkelijk scheiden. Daarna kun je afvalstromen gaan bundelen.” Zijn ambitie reikt verder dan Circl. “Eerst Circl, dan het hoofdkantoor van ABN AMRO en dan de hele Zuidas.” Als laatste spreker stond Marjolein Goense, Chief Procurement Officer en Head of Facility Management op de rol. Zij toonde zich blij met het rolmodel van Circl voor de kantoren van ABN AMRO. “Dit gebouw is een voorbeeld van het feit dat circulair bouwen en werken kan. Zo’n voorbeeld helpt ons in onze duurzaamheidstransitie. Het helpt ons een toekomstbestendige bank te bouwen.”
Circulair werken is vooral samenwerken
Tot slot wilde Van Dijk van de aanwezigen weten wat hun afdronk was. “Ik ben aan het verbouwen”, zei één van de aanwezigen. “Ik ga meteen mijn aannemer vragen in hoeverre hij materiaal hergebruikt.” Een ander: “Circulair werken is vooral samenwerken. Je moet met elkaar om de tafel. Dan pas kun je iets bereiken. Dat is me wel duidelijk geworden.” Weer een ander: “Het is nog niet zo makkelijk. Om circulariteit in beweging te krijgen, moeten mensen bewegen. Daar ligt een grote taak voor de facility manager. Hij moet niet facilities managen, maar mensen warm krijgen voor het circulaire gedachtegoed. Anders krijgt het geen handen en voeten.”
Lees ook
Circulaire ondernemers krijgen hulp om door te breken
Matthijs Wijnands: stop met alles wat recycling is circulair te noemen
Foto’s kennisdag VSR
Met dank aan Creativideos
