Door: Marita Vaes en Marten Kops (NVZ)
Nepnieuws kan eigen leven gaan leiden
Wanneer een grote groep mensen nepnieuws deelt, kan dit een eigen leven gaan leiden. Dit is overduidelijk de trend wanneer er een persconferentie aangaande nieuwe maatregelen nadert. Er wordt gespeculeerd over de richtlijnen en op verschillende media doet nepnieuws de rondte. Vóór de persconferentie van 13 oktober jl. werd de dreiging op een avondklok in de grote steden dusdanig veel gedeeld in WhatsApp-groepen, dat het Ministerie van Justitie moest ingrijpen en via het landelijke nieuws waarschuwde voor de valse berichten die in omloop waren.
Nepnieuws kan foutief beeld geven
Ook kan nepnieuws simpelweg een vertekend en/of foutief beeld geven van de situatie. Personen met een bepaalde (politieke) agenda maken handig gebruik van trucs die beeld of ander materiaal nét anders weergeven dan de werkelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan de strandfoto’s van afgelopen zomer waarop het leek alsof het abnormaal druk was op de stranden. Maar waarvan later bleek dat er gebruik gemaakt was van een techniek waardoor het veel drukker leek dan dat het eigenlijk was. Het beeld werd handig omgevormd in de gewenste vorm.
Een minder onschuldig voorbeeld: ethanol
Bovengenoemde voorbeelden hebben vervelende, maar geen levensgevaarlijke gevolgen. Een voorbeeld in de schoonmaakbranche dat dat wel heeft, is die van de ethanol-kwestie. Ethanol is een duidelijk voorbeeld van zo’n zwevend verhaal dat mogelijk vervelende gevolgen kan hebben. Ethanol heeft op dit moment een zeer slechte reputatie. Veel producenten brengen handdesinfectiemiddelen op basis van ethanol op de markt. Vrijwel al deze organisaties krijgen te maken met klanten die op basis van verkeerde assumpties het product niet meer willen gebruiken, en ook niet op zoek gaan naar een geschikt alternatief.
Bij gebruik van ethanol als handdesinfectiemiddel volgens de voorschriften kom je niet in de buurt van de grenswaarde voor gevaar
Ethanol is een CMR-stof op basis van de Arbowet, maar dat betekent niet dat het gebruik van ethanol als handdesinfectiemiddel onveilig is. Alle desinfectiemiddelen moeten in Nederland een toelating van het onafhankelijke College ter beoordeling van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) hebben, vóórdat het op de markt wordt gebracht. Het Ctgb beoordeeld zowel de effectiviteit van desinfectiemiddelen (een biocide), maar ook de veiligheid voor mens en milieu – en concludeert dat het gebruik van ethanol in handdesinfectiemiddelen, bij correct gebruik volgens het etiket, veilig is. Want zoals het principe van risico beoogt, treedt het CMR-gevaar van ethanol pas op als er de nodige blootstelling heeft plaatsgevonden. Bij gebruik van ethanol als handdesinfectiemiddel volgens de voorschriften kom je niet in de buurt van de grenswaarde.
Gevaarlijke situatie
Dit dreigt gevaarlijke situaties te creëren als mensen vanwege angsten over de veiligheid geen handdesinfectie op basis van ethanol meer willen gebruiken, of in elk geval geen geschikt alternatief. Het goed en juist wassen van de handen met water en zeep is voldoende voor het doden van het coronavirus, maar dus alleen op plekken waar water en zeep makkelijk en snel voor handen zijn. Handdesinfectiemiddelen zijn daarom in bepaalde situaties van groot belang om de verspreiding van virussen zoals het coronavirus tegen te gaan.
>> Leestip: Handhygiëne: alles over handen wassen én drogen
Verplichtingen bij gebruik van ethanol
Voor werking tegen het coronavirus kan isopropylalcohol (IPA) overwogen worden als alternatief voor ethanol, want ook deze stof kan het coronavirus doden. IPA is echter minder effectief dan ethanol voor bepaalde andere virussen, waardoor het niet in alle situaties (bijvoorbeeld zorginstellingen) geschikt is. Wel dien je als werkgever rekening te houden met aanvullende administratieve verplichtingen bij het gebruik van ethanol, bijvoorbeeld het bijhouden van een register van werknemers die aan de stof blootgesteld zijn. Deze verplichtingen zijn weliswaar vrij simpel in te vullen, maar het kan worden meegenomen in de overweging bij de keuze van een handdesinfectiemiddel. Informeer uzelf en uw organisatie dus goed voordat u overgaat op handelen.
Opgewassen zijn tegen nepnieuws
Om nepnieuws te bestrijden worden allerlei initiatieven ondernomen. Zo is er bijvoorbeeld alleen al een Wikipedia-pagina ingericht over de misopvattingen over de actuele COVID-19 pandemie. Als NVZ hebben we een pagina op onze website gezet om de verwarringen rond het gebruik van ethanol uit de wereld te helpen. Ook zijn er behulpzame uitgaven op onze Covid-pagina te vinden. Nepnieuws zal blijven opduiken in allerlei vormen, dus wapen uzelf hier tegen. Het is ontzettend belangrijk dat u het kaf van de koren scheidt: helder blijft nadenken en verzamel informatie van verschillende perspectieven.
