Probiotica. Het woord kennen we misschien vooral vanuit de voedingsindustrie, waarbij voedingssupplementen zijn verrijkt met ‘goede bacteriën’. Doel van deze probiotica? Het stabiliseren van de darmflora en zo de gezondheid van de mens bevorderen. Een bekend voorbeeld is het yoghurtdrankje Yakult, die trots in haar reclame-uitingen verkondigt dat er 6,5 miljard goede bacteriën in een flesje verwerkt zitten. Probiotica wordt ook toegepast in reinigingsmiddelen. Deze technologie is niet nieuw en het achterliggende idee is hetzelfde als in die voedingsindustrie: er worden goede bacteriën aan toegevoegd. Schoonmaken met bacteriën dus.
Vervuiling als voedsel voor goede bacteriën
Maar hoe gaat dat dan precies in zijn werking? Lies Marijnissen, Marketing Supervisor Circular & Sustainable Cleaning bij Greenspeed, legt het uit: “We hebben sporen van goede bacteriën toegevoegd aan onze dagelijkse reinigers. Deze bacteriën zijn, als ze nog in de fles zitten, in een soort slaaptoestand. Zodra je het reinigingsmiddel doseert en gaat gebruiken, komen de bacteriën in contact met water en zuurstof. Hierdoor komen ze uit die slaapstand en kunnen ze hun werk doen. Ze voeden zich met organische vervuiling, dus met zaken als vetten, maar ook urine. Daarvoor maken ze enzymen aan, welke de vervuiling afbreken tot voeding voor de bacterie. De goede bacteriën nemen op deze manier als het ware de voeding weg waardoor het risico op ontwikkeling van slechte, pathogene bacteriën sterk afneemt. In tegenstelling tot een desinfectiemiddel, doodt of verdrijft een probiotische reiniger de slechte bacteriën dus niet.”
Probiotische of bacteriologische reinigingsmiddelen?
Dat laatste legt precies de vinger op de zere plek volgens de Vereniging Schoonmaak Research (VSR). “Met probiotica worden voedingssupplementen bedoeld die de gezondheid van de mens mogelijk beïnvloeden. En als je het hebt over probiotische reinigingsmiddelen, dan wordt al snel de verwachting geschept dat de probiotica die erin zijn verwerkt de slechte bacteriën uit een ruimte verdrijven of doden. Die verwachting is ontstaan doordat er weleens claims in de markt zijn gelegd, die volgens ons niet waar gemaakt kunnen worden. Bovendien is er in de schoonmaakbranche (vanuit de brancheorganisatie NVZ) afgesproken dat we het niet (meer) hebben over probiotica, maar over bacteriologische reinigers”, legt Birgitte Engelen, lid van de technische commissie bij de VSR en werkzaam bij Alpheios, uit. “Maar we zien ook zeker de voordelen ervan. Voor bepaalde toepassingen werkt het middel perfect en biedt het veel voordelen.”
Langdurige geurbestrijding
Zo worden deze middelen vaak ingezet als geurbestrijding. “Zowel curatief, als preventief”, stelt Marijnissen. “Geuren worden vaak veroorzaakt door slechte micro-organismen. De toegevoegde bacteriën in het reinigingsmiddel halen de organische voedingsbodem weg, waardoor het risico op geurvorming door slechte micro-organismen sterk verlaagt. In praktijk zijn geuren minder aanwezig, of verdwijnen ze helemaal.” In sanitaire ruimtes kan de inzet van de bacteriële reinigingsmiddelen meerdere voordelen opleveren. Naast de geurbestrijding, zorgen de middelen er namelijk ook voor dat voegen en andere moeilijk bereikbare plekken weer schoon worden. Engelen: “Op plekken waar veel organische vervuiling (zoals urine en ontlasting) aanwezig is, waar het middel goed nat in gezet kan worden én waar het een langere tijd zijn werk kan blijven doen, werken de middelen het best.”
Minder schrobben want bacteriën doen het meeste werk
De bacteriologische middelen bieden vooral meerwaarde in druk bezochte sanitaire ruimtes, zoals op scholen, stations, vliegvelden en in evenementenhallen. “Als er voldoende voedingsbodem, dus organische vervuiling, voor de bacteriën aanwezig is, dan blijven ze actief getriggerd om steeds hun werk te blijven doen,” vertelt Engelen. Het middel kan dus zijn werk blijven doen, terwijl de schoonmaker al lang naar huis is. Financieel gezien levert dat een groot pluspunt op. “De aanschafprijs van onze probio middelen ligt iets hoger dan die van reguliere reinigingsmiddelen. Maar uiteindelijk ben je onder de streep even duur uit. Met de probiotische middelen hoef je minder te schrobben om alles schoon te krijgen. Daarnaast kunnen de bacteriën hun werk blijven doen als de schoonmaker al naar huis. Hierdoor behaal je in dezelfde tijd een beter resultaat”, legt Marijnissen uit.
Andere schoonmaakmiddelen voor aanpakken van anorganische vervuiling
De bacteriologische middelen pakken alleen organische vervuiling aan, dus voor anorganische zaken als kalkaanslag, stof of zand heb je andere reinigingsmiddelen, of manuele actie nodig. “Zodra de bacteriologische reinigingsmiddelen in aanraking komen met andere schoonmaakmiddelen, zoals een desinfectans of zuur middel, zal de werking afgezwakt worden. De bacteriesporen gaan dan dood, die kunnen daar niet tegen”, vertelt Engelen. “Maar door de inzet van probiotische dagelijkse reinigers, kan kalk zich minder goed hechten aan de oppervlakken en vormt daardoor minder snel. Daardoor kan periodieke reiniging worden uitgesteld”, voegt Marijnissen daar aan toe.
Risico en zorgen door inzet levende bacteriën
Het gebruik van dit soort reinigingsmiddelen betekent dat je schoonmaakt met levende bacteriën. En dat roept -nog steeds- wel eens bezwaar op bij een deel van de mensen. “Wij zien dat dit soort middelen niet vaak bij kantoorgebouwen worden gebruikt. De gebouwgebruikers hebben vaak een mening over het feit dat je bacteriën inzet. Het zijn dan wel goede bacteriën, toch levert het weerstand op. Dat merk je ook in ziekenhuizen. Bacteriologische middelen zijn in bijna alle ziekenhuizen verboden. Ze willen daar geen enkel risico lopen. Hoe goed die bacteriën op papier ook zijn, je hebt toch te maken met hele kwetsbare patiënten. Dat risico willen ze echt niet nemen, hoe klein ook,” stelt Engelen.
De middelen van Greenspeed zijn de eersten die het Europese Ecolabel hebben behaald. Marijnissen: “Wij merken dat deze steun van Europa bij veel mensen de laatste twijfel over de veiligheid weghaalt. Het label stelt veel mensen gerust. De middelen zijn ook helemaal vrij van gevarensymbolen en voldoen aan alle kwaliteitseisen en de toegevoegde bacteriën zijn veilig voor mens en milieu.”
Milieu bevorderend
“Onze probio producten zijn niet alleen milieuvriendelijk, zoals alle standaard duurzame producten, maar ze zijn ook milieu bevorderend. De toegevoegde bacteriën worden namelijk ook gebruikt in waterzuiveringsinstallaties, omdat ze water kunnen zuiveren. In het afvalwater hebben de organismen dus ook een toegevoegde waarde”, vertelt Marijnissen. Zo stelt ze dat de middelen olieverontreiniging, gifstoffen, agressieve chemicaliën en zware metalen kunnen verwijderen uit de bodem en uit water. Engelen reageert nuchter op de vraag naar de milieuvoordelen van bacteriologische middelen: “Ik zie dat er tegenwoordig ook steeds vaker wordt schoongemaakt met alleen microvezel en water, dan gebruik je helemaal geen reinigingsmiddelen: dat is nog veel veiliger en beter voor het milieu.”
Blijf realistisch nadenken
Kortom: door toevoeging van goede bacteriën (probiotica) aan reinigingsmiddelen, kan organische vervuiling makkelijk worden schoongemaakt. Als de middelen worden verdund en als dagelijkse reiniger worden gebruikt, kunnen de bacteriën hun werk zelfs blijven doen als de schoonmaker al lang en breed naar huis is. Het is niet schadelijk voor het milieu of voor de mens én zou in sommige gevallen zelfs bevorderend voor het milieu kunnen zijn. Maar de middelen zijn niet voor alle toepassingen geschikt: anorganische vervuiling als kalk vereist de inzet van andere middelen. En: hoe goed de bacteriën ook zijn, het blijft een gevoelig onderwerp en wordt niet altijd geaccepteerd door de gebouwgebruikers – van kantoormedewerkers tot artsen in het ziekenhuis. Engelen: “We zien zeker de voordelen van dit soort middelen en voor de juiste toepassingen zijn ze uitermate geschikt. Maar we zien ook dat partijen wel eens claims maken, die ze niet waar kunnen maken. Als het te goed klinkt om waar te zijn, dan is dat vaak ook zo. Blijf vooral realistisch nadenken.”
