Door: Marten Kops en Marita Vaes (NVZ)
Schoonmakers duidelijk voorlichten over gevaren
Zonder duidelijke voorlichting over de gevaren waar een schoonmaker mee te maken krijgt, kan het flink mis gaan. Denk bijvoorbeeld aan een glazenwasser die zijn trap niet goed heeft neergezet. Of gevaren op de lange termijn zoals rugklachten door jarenlang een verkeerde til-techniek te gebruiken. Natuurlijk speelt ook het werken met gevaarlijke stoffen een rol, zowel door vervuiling op locatie (schoonmaak in een ziekenhuis of laboratorium) als door het werken met gevaarlijke producten. Hoe zorg je als werkgever voor goede communicatie over de mogelijke gevaren van reinigingsmiddelen?
Risico versus gevaar
Het spreekt misschien voor zich, maar allereerst is het van belang om het verschil tussen risico en gevaar te benadrukken. Geen enkel product en geen enkele activiteit is 100% veilig. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen bestaat er altijd een kleine kans dat er iets mis gaat. De vraag is dan ook: Is de kans dat er een gevaarlijke situatie ontstaat klein genoeg? Of anders gezegd: Is het risico aanvaardbaar?
Dat hangt af van hoe ernstig het gevaar is. Eén procent kans op blijvend oogletsel is minder aanvaardbaar dan één procent kans op misselijk worden. Een risico is de combinatie van de kans en het gevolg. De aanvaardbaarheid van een risico hangt af van de kans dat er een gevaarlijke situatie ontstaat en de ernst van het gevaar. Beide factoren berusten op inschatting van de verantwoordelijke partij, bijvoorbeeld een werkgever.
De kans dat een gevaarlijke situatie ontstaat is voor een belangrijk deel afhankelijk van de communicatie richting de werknemer; is hij of zij zich volledig bewust van het gevaar en de te ondernemen acties om het risico te minimaliseren?
Zo geef je je werknemers goede instructies
Het is dus van groot belang dat werknemers de juiste instructies krijgen om veilig te kunnen werken. Alvast enkele tips:
- Gebruik bij het instrueren begrijpelijke taal voor de ontvanger
- Bouw een controle-stap in: begrijpt de werknemer wat hem of haar is verteld? Kan hij dit in de praktijk toepassen?
- Toets en herhaal de instructies regelmatig en voorkom daarmee afzwakken van de aandacht voor genomen maatregelen;
- Maak werkplekinstructiekaarten (WIK’s) waarop de werknemer de belangrijkste informatie kan terugvinden. Zorg dat deze altijd bij de hand zijn tijdens het werk.
Werkplekinstructies: kort en krachtig wint de race
Het maken van WIK’s is een belangrijk element in communicatie over risico’s. WIK’s worden gemaakt voor het alledaagse werk en gaan bijvoorbeeld over de risico’s van de (reinigings)middelen waarmee gewerkt wordt. In een WIK wordt onder andere een verkorte, toepasbare versie van het veel langere Veiligheidsinformatieblad (Vib) verwerkt. Het Vib van een gevaarlijk product is veel te technisch voor op de werkvloer en is daarom ook niet bedoeld voor bijvoorbeeld een schoonmaker. De HSE-medewerker van een bedrijf vertaalt het Vib in begrijpelijke instructies voor op de werkvloer. Hierbij is het van belang om alleen de belangrijkste informatie te delen: houd het kort maar krachtig.
Pictogrammen en symbolen: taal-neutrale communicatie
Iemand die de Nederlandse taal maar beperkt beheerst, kan problemen hebben met lange stukken tekst. Het gebruik van pictogrammen en afbeeldingen biedt dan uitkomst. Ze vormen een goede manier om informatie op een snelle en simpele manier over te brengen. Denk bijvoorbeeld aan de pictogrammen die het gevaar aanduiden (de zogenoemde CLP-pictogrammen), symbolen om een verbod aan te duiden of pictogrammen voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Meestal spreken deze pictogrammen voor zich:
Toch hebben deze pictogrammen soms toelichting nodig. Zo betekent het symbool ‘Gevaar voor het milieu’ dat het product niet direct in het oppervlaktewater terecht moet komen. Als het echter gebruikt wordt zoals aangegeven op het etiket (bijvoorbeeld bij het schoonmaken van een toilet), dan is er géén gevaar voor het milieu. De rioolwaterzuivering zorgt er dan voor dat de gevaarlijke ingrediënten niet in het oppervlaktewater terecht komen.
Soms is nadere uitleg nodig
Een ander voorbeeld: bij het ‘Draag handschoenen’-pictogram is het van belang om te weten wélke handschoenen gedragen moeten worden. Hier kan kleurcodering van pas komen. Gebruik bijvoorbeeld voor product A de handschoenen uit de rode verpakking en voor product B de handschoenen uit de blauwe verpakking. Vanzelfsprekend geldt dat deze handschoenen dan ook direct beschikbaar moeten zijn voor de medewerker, bijvoorbeeld in een werkkar.
Let tot slot op dat er ook pictogrammen zijn die verwarrend kunnen werken. Zo kan het ‘bijtend’-pictogram ook betekenen dat het product niet bijtend voor de huid is, maar wél voor de ogen.
Raak belang van communicatie niet uit het oog
Communiceren is dus echt een vak apart, maar in sommige gevallen van levensbelang. Raak het belang ervan niet uit het oog. Zeker niet nu de corona-perikelen een belangrijk deel van uw aandacht in beslag nemen. Als NVZ hebben wij ons eigen advies ter harte genomen: sinds 1 augustus 2020 is een nieuwe communicatiemanager bij ons begonnen: Marita Vaes. Marita gaat ons helpen de waarden van de vereniging beter uit te dragen. Zonder reinigings- en desinfectiemiddelen en schoonmaakmachines kunnen we geen schone, hygiënische en duurzame leefomgeving realiseren.
