Tip 1: houd het beoogde doel voor ogen
Het kiezen van een product begint bij het doel waarvoor je het wilt gebruiken. Een blinkende, frisse toiletruimte van een chique hotel, het reinigen van flink vervuild textiel van een verzorgingstehuis, of een operatiekamer die volgens strenge protocollen gedesinfecteerd moet zijn. De locatie, het type vervuiling of strenge eisen van (protocollen van) de klant vormen de basiseisen in de zoektocht naar geschikte producten.
Zodra je bijvoorbeeld als doel hebt om schadelijke micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels) te doden, ben je wettelijk verplicht om hier een toegelaten desinfectiemiddel voor te gebruiken. Dat beperkt het aantal mogelijk geschikte producten heel sterk. Een leverancier kan nog zo’n mooi verhaal hebben over de werkzaamheid van een chemisch product, maar als het in Nederland geen toelating heeft, dan mag het niet toegepast worden voor het doel van het doden van schadelijke (micro-)organismen.
Tip 2: benader duurzaamheid zo breed mogelijk
Tegenwoordig zullen vrijwel alle klanten in de schoonmaaksector in meer of mindere mate eisen stellen aan duurzame schoonmaak. Helaas wordt ‘duurzaam schoonmaken’ te vaak en onterecht gelijk gesteld aan het gebruiken van zo min mogelijk ‘chemie’. De mate waarin een product duurzaam is, omvat heel veel verschillende facetten. Het gaat dan om de vaak wat meer voor de hand liggende eigenschappen zoals de ingrediënten in een product (de formulering), maar belangrijk is bijvoorbeeld ook het energieverbruik in de gebruiksfase.
Formulering
Wanneer wordt gekeken naar de duurzaamheid van ingrediënten in was- en reinigingsmiddelen zijn er twee aspecten belangrijk: de mate van biologische afbreekbaarheid of van nature voorkomende ingrediënten, en het percentage ingrediënten van hernieuwbare (in plaats van fossiele) bron. Beide aspecten dragen bij aan een circulaire economie, wat kan worden gezien als de ultieme duurzaamheidsambitie.
De aanwezigheid van gevarensymbolen – waaronder ook die voor ‘milieugevaarlijk’ - betekent niet per definitie dat het product niet duurzaam is. Een mogelijk gevaar betekent namelijk nog niet dat er ook een risico is dat het gevaar optreedt. Bij normaal gebruik van een product volgens de gebruiksvoorschriften worden die risico’s geminimaliseerd.
Het is totaal niet duurzaam als je een schoonmaakactie moet herhalen omdat het gewenste resultaat niet is bereikt.
Ook blijft werkzaamheid van het product een basisvereiste. Het is totaal niet duurzaam als je een schoonmaakactie (eventueel met een ander product) moet herhalen omdat het gewenste resultaat niet is bereikt. Een wasmiddel met volledig biologisch afbreekbare, hernieuwbare ingrediënten is totaal niet duurzaam als de was na gebruik niet schoon is en de wasmachine nog een keer moet draaien.
Energieverbruik tijdens gebruiksfase
Als naar de gehele levenscyclus van een product wordt gekeken, is het energieverbruik tijdens de gebruiksfase vaak meer bepalend dan het product of de ingrediënten zelf. Zo heeft onderzoek aangetoond dat de milieu-impact van een wasmiddel voor ongeveer 70 procent wordt bepaald door de gebruiksfase. Dit wordt hoofdzakelijk beïnvloed door de watertemperatuur tijdens het wasproces. Hoe lager de watertemperatuur, hoe kleiner de negatieve milieu-impact. Dit komt doordat het verwarmen van water zeer veel energie kost.
Een product dat ook op lagere temperaturen een schoon resultaat kan bereiken, is dus vaak duurzamer dan alternatieven, ook al bevatten die alternatieven minder milieubelastende ingrediënten.
Tip 3: val niet voor misleidende termen
In de afgelopen jaren is er in groeiende mate sprake van ‘chemiefobie’: een ongegronde, irreële en vooral door de (sociale) media gestimuleerde aversie voor chemie en chemische producten. Tegelijkertijd wordt in reclame-uitingen regelmatig gebruikgemaakt van termen als ‘synthetisch’, ‘chemisch’ of ‘natuurlijk’. De suggestie wordt hierbij gewekt dat er verschil zou zijn tussen aan de ene kant gevaarlijke, synthetische of chemische ingrediënten en aan de andere kant veilige, natuurlijke ingrediënten. Dit versterkt de onterechte angst voor chemie en is daarmee misleiding.
De herkomst zegt niks over de mate van veiligheid of duurzaamheid van de stof.
Chemie is de natuurwetenschap over de samenstelling en opbouw van chemische stoffen – of deze stoffen in de natuur voorkomen of synthetisch zijn vervaardigd in een fabriek. De herkomst zegt niks over de mate van veiligheid of duurzaamheid van de stof. Innovaties in de chemie, die als ‘synthetische’ chemie gezien kunnen worden, hebben juist voor de meest duurzame ontwikkelingen gezorgd. Tegelijkertijd zijn ‘natuurlijke’ stoffen niet per definitie duurzamer of minder gevaarlijk.
Claimen dat een product ‘chemievrij’ of ‘niet-synthetisch’ zou zijn, is dus per definitie misleiding.
Tip 4: alle producten die aan de wet voldoen, zijn veilig te gebruiken
In verschillende wetgevingen zijn regels opgenomen om de veiligheid van producten op de Nederlandse en Europese markt te waarborgen. Inspectiediensten zien erop toe dat deze worden nageleefd. Deze wetgevingen vormen een zodanige sterke basis dat alle producten op de Nederlandse markt veilig te gebruiken zijn.
Het veilig gebruik van producten is afhankelijk van de gebruiker. Het etiket van een product kan waarschuwen voor gevaren, waarvoor het nodig is dat de gebruiksvoorschriften worden opgevolgd om het risico op die gevaren te minimaliseren.
De noodzakelijke beheersmaatregelen die worden voorgeschreven om veilig gebruik te garanderen, kunnen voor een gebruiker een doorslaggevende reden zijn om het ene product te verkiezen boven het andere. Het staat bedrijven vrij om hier aandacht aan te besteden in reclame-uitingen, zolang niet de suggestie wordt gewekt dat andere producten, die ook aan de wet voldoen, onveilig zouden zijn.
Tip 5: val niet voor misleidende informatie over specifieke ingrediënten
Het gebeurt regelmatig dat specifieke ingrediënten onterecht negatieve aandacht krijgen. Een voorbeeld is het gebruik van palm(pit)olie en derivaten ervan. Deze ingrediënten kunnen een duurzaam en hernieuwbaar alternatief zijn voor ingrediënten uit fossiele bron. Palmolie komt regelmatig negatief in de media met berichten over het kappen van grote stukken regenwoud voor de aanleg van oliepalmplantages. Bij gebruik van gecertificeerde, duurzaam geproduceerde palmolie is hier geen sprake van. Er kan dus niet gesteld worden dat alle bedrijven die palmolie gebruiken per definitie slecht bezig zijn.
Geschreven door: Marten Kops, Technical Director bij de NVZ Schoon | Hygiënisch | Duurzaam
