Circulair inkopen en huisvesten: hoe werkt het?

Circulair inkopen: een grote rol voor FM

In de huidige lineaire economie worden grondstoffen omgezet in producten. Aan het eind van de levensduur wordt zo'n 90% vernietigd en niet hergebruikt. In een circulaire economie worden grondstoffen en producten optimaal gebruikt. Dit heeft enkel kans van slagen als vraag en aanbod op elkaar aansluiten. Facilitair managers en inkopers die aan het roer van het inkooptraject staan hebben hier grote invloed op, zij bepalen immers wat ze, al dan niet, circulair inkopen. Laten we daarom eerst bekijken wat circulariteit precies is.

Lees ook:Circulair inkopen: wat is de rol van de facility manager?

Op zoek naar inspiratie?

Er zijn inmiddels genoeg pioniers die het hebben aangedurfd om circulariteit te implementeren. Een goed voorbeeld daarvan is horecapaviljoen The Green House in Utrecht, waar circulariteit zowel in de bouw, inrichting als exploitatie leidend is.

Lees er alles over in The Green House: een circulair paviljoen vol verhalen.

Wat is circulariteit?

Circulariteit is het antwoord op de toenemende schaarste aan grondstoffen, denk aan aardolie als basis voor tal van kunststoffen. Het delven en verwerken van grondstoffen is bovendien erg milieubelastend. Het alternatief voor de lineaire en vervuilende economie is het slim omgaan met grondstoffen, materialen en producten. Hier vallen diverse strategieën onder, waarvan het hoogwaardig hergebruiken (recyclen) van grondstoffen/materialen de bekendste is. Wat voorheen als afval werd beschouwd, geldt nu als waardevolle grondstof dat een nieuw leven krijgt.

Circulariteit is gebaseerd op de volgende principes:

De strategieën kennen elk hun eigen impact in grondstoffenvermindering en milieu-impact. Het recyclen van materialen vergt bijvoorbeeld een aanzienlijke hoeveelheid energie; deze strategie staat dan ook laag op de circulariteitsladder.
Strategieën die zich met de kern van het vraagstuk bezighouden - namelijk hoe mensen omgaan met producten - staan juist hoog op de ladder. Consuminderen is hier een goed voorbeeld van, maar ook de deeleconomie krijgt steeds meer voet aan de grond.

Klimaatneutraal kantoor creëren?Lees hier hoe je dat in 4 stappen doet >>

Circulaire producten en diensten

Omdat circulaire producten relatief nieuw zijn, leven er veel vragen onder facility managers en inkopers. Welke producten zijn er en hoe worden deze op een duurzame gebruikt? Hieronder een greep uit de circulaire producten/diensten binnen facility management:

1. Koffie

Koffiebekers worden over het algemeen na één kopje koffie (of thee) weggegooid, waarna ze bij het restafval belanden. En dat is een gemiste kans. Kartonnen bekers zijn namelijk goed recyclebaar. Ook koffiedrab blijkt een goede grondstof voor koffiebekers.

Vanaf 2023 verbod op wegwerpbekers op kantoor 

Overigens, vanaf 2023 zijn wegwerpbekertjes op kantoor niet meer toegestaan. Koffie en thee moeten gewoon gedronken worden uit een kop of een mok.
Er zijn overigens wel uitzonderingen mogelijk op deze nieuwe regel: als in een kantoor zorgen zijn over hygiëne of als er te weinig afwasfaciliteiten zijn, mogen wegwerpbekertjes nog wel gebruikt worden, maar alleen het recyclebare bekers betreft die gescheiden worden ingezameld. Er gelden dan wel verplichte inzamelingspercentages.

2. Bedrijfskleding en kantoormeubilair

Jaarlijks worden miljarden kilo’s bedrijfskleding weggegooid, verbrand of vernietigd. Dat moet anders, vonden de bedrijven TBI, Dura Vermeer en netbeheerder Alliander. Ze startten in 2015 met ondersteuning van Rijkswaterstaat, REBus en MVO Nederland een pilot om bedrijfskleding circulair te maken.

Hoe kom je van een lineaire categorie kantoorinrichting naar een circulaire categorie kantoorinrichting? Met die vraag heeft Sabine van der Leij, rijksbrede categoriemanager kantoormeubilair bij Rijkswaterstaat, zich het afgelopen jaar beziggehouden. Haar conclusie: "Het is mogelijk, maar er komt meer bij kijken dan je denkt."

Lees ook: Circulaire inkoop bij PwC: ‘Een compleet andere manier van werken, maar er zijn veel mogelijkheden’

3. Circulaire klimaatsystemen

Klimaatsystemen staan niet direct bekend als duurzaam. Toch krijgt een circulaire benadering van dergelijke systemen steeds meer voet aan de grond. Unica Ecopower en Carrier Airconditioning hebben een overeenkomst gesloten om gezamenlijk nieuwe circulaire klimaatsystemen te ontwikkelen.

4. Circulair huisvesten

Ook huisvesting is circulair mogelijk. Hier lees je hoe je een circulair gebouw realiseert. Er zijn al diverse praktijkcases over circulair huisvesten, hieronder vind je diverse voorbeelden:

- UWV Utrecht start pilot Circulair Kantoor
- Paviljoen Circl van ABN Amro
- Kantoor Bellevue van Alliander
- The Green House Utrecht
- Renovatie Provinciehuis Gelderland
- Dutch Mountains
- José Hogendoorn (Floating Office Rotterdam): “Het hoeft niet op de goedkoopste manier, wel op de beste”

5. Afval circulair inzamelen

Een voorbeeld van circulaire afvalinzameling is Dar!n. Dit is een concept om afval apart in te zamelen en te recyclen voor het onderwijs, de zakelijke dienstverlening, overheid en (zorg)instellingen. Een andere mogelijkheid is het BonTon-inzamelsysteem. Dit is een gerecyclede afvalcontainer, welke ook bedoeld om circulair inzamelen te stimuleren.

6. Circulaire verlichting

Ook verlichting kun je circulair inkopen. Schiphol, Cofely en Philips hebben een samenwerking voor de verlichting in de terminal van Schiphol. Dankzij verlichting op circulaire basis krijgt Schiphol licht ‘in gebruik’, terwijl Philips eigenaar blijft van de armaturen en de installaties.

7. Circulair slopen

Het grootste leegstaande kantoorgebouw van Nederland, het voormalige CBS-kantoor in Voorburg, is een goudmijn. Het complex van ruim 60.000 vierkante meter zat tijdens de sloop nog vol met prima bruikbare bouwmaterialen. “De materialen die je uit een pand haalt, zijn geld waard. Je kunt ze zelf hergebruiken of doorverkopen aan leveranciers. Er ontstaat steeds meer belangstelling voor”, aldus Bram Kroon, teamleider sloopmanagement bij IDDS.

In 2050 100% circulaire economie

De Nederlandse overheid heeft in haar beleidsprogramma twee duidelijke stippen op de horizon gezet: in 2030 moet de economie voor 50 procent op hergebruikt materiaal draaien, in 2050 zelfs voor 100 procent. Inmiddels schieten circulaire initiatieven en producten als paddenstoelen uit de grond. En eigenlijk kun je het zo gek niet bedenken: in principe kunnen vrijwel alle producten die wij gebruiken circulair worden ontworpen en geproduceerd.

Duurzaam inkopen nog in de kinderschoenen

Uit recent onderzoek door Rob Vluggen blijkt echter wel dat duurzaam inkopen binnen de publieke sector nog in de kinderschoenen staat. Er lijkt een gebrek te zijn aan wettelijke druk om duurzaam in te kopen. Daarnaast ontbreekt het vaak aan kennis over duurzaamheid en ligt er veel meer focus op naleven van rechtmatigheid dan op doelmatigheid. Om duurzaam inkopen in de publieke sector te stimuleren adviseert Vluggen om peer reviews aan te moedigen. “Het delen van kennis, gezamenlijk optrekken en beoordelen van elkaars aanpak en documentatie is een stimulerende factor voor de ontwikkeling van duurzaamheid.”

Ook uit andere onderzoeken blijkt dat circulair inkopen meer milieuwinst op kan leveren. Bjorn Wolbert, student commerciële economie, Erik de Greef, management trainee bij Suez recycling & recovery en Royan van Velse, manager inkoop bij Suez recycling & recovery vergelijken duurzaam inkopen zelfs met een parcours vol hindernissen. "Het is topsport, een gevecht waarbij inkoper, gebruiker en producent zijn betrokken. De spelregels en doelstellingen zijn niet altijd even duidelijk en of ze nageleefd worden al evenmin."

Circulaire mindset: anders denken

Niet alle producten die wij gebruiken lenen zich zomaar voor hoogwaardig hergebruik. Belangrijk is dat ook bij het ontwerp- en productieproces al rekening wordt gehouden met toekomstige reparatie en hergebruik. Het belang van hergebruik, delen en reparatie binnen de circulaire filosofie wijst bovendien op een ander onmisbaar element: een veranderende mindset.

In Nederland Circulair 2050 staat hierover geschreven: Om een circulaire economie te kunnen realiseren, moeten we niet alleen onze manier van produceren en consumeren veranderen, maar vooral ook onze manier van denken. Bijvoorbeeld als het gaat om de transformatie naar circulair inkopen, waarbij leveranciers eigenaar blijven van het product en de organisatie alleen de dienst afneemt (voorbeeld: het leasen van vloerbedekking of het leasen van de gevel van het kantoor).

Een ander voorbeeld binnen de rethink-strategie is het stimuleren van werknemers om producten te delen en niet zomaar weg te gooien. Op beide vlakken is een sleutelrol weggelegd voor de facility manager.

Circulair inkopen: kennis delen in samenwerkingsverbanden

Om deze mindset te stimuleren en (technische) kennis uit te wisselen, worden diverse samenwerkingsverbanden opgericht. De Rijksoverheid en Rijkswaterstaat richtten begin 2018 het Circulair Bouwen Platform op: CB'23.Het Planbureau voor de Leefomgeving, CBS en RIVM brachten het rapport ‘Circulaire Economie: Wat willen we weten en wat kunnen we meten’ uit, waarin een eerste aanzet wordt gegeven voor een monitoringssysteem voor de circulaire transformatie. Te midden van alle innovaties en initiatieven is het namelijk belangrijk om in kaart te kunnen brengen wat de effecten hiervan zijn.

Een andere belangrijke aanzet voor de circulaire transformatie is het Grondstoffenakkoord, dat begin 2017 werd ondertekend.

Praktijk cases: laat je informeren en inspireren

Facto sprak met 5 facility professionals die zich in de voorhoede van circulair experimenteren bevinden. Lees hier het interview 'Doorbreek het praten en ga het gewoon doen'.

Inspelen op de circulaire economie

Begin 2017 stond het inkoopsymposium van de Haagse Hogeschool in het teken van circulaire inkoop. De bijeenkomst draaide om de vraag wanneer circulair inkopen 'business as usual' zou zijn. Facto sprak met hoogleraar Duurzaam Ondernemen prof. Jan Jonker over de circulaire economie en de manier waarop facility managers en managers huisvesting daar volgens hem het beste op kunnen inspelen. Lees hier het interview: 'Facility Manager, laat je niet gek maken.'

Circulair kantoor UWV

Om je kantoor circulair te maken, moet er heel wat gebeuren. UWV heeft een pilot gestart op kantoor Utrecht om het kantoor circulair te maken. Facto sprak Pamela Sedee, manager Beheer en Facilitair en en Liza van Megen, beleidsadviseur MVO over deze pilot.

Verduurzaming  bij Alliander

Alliander wil koploper zijn in het verduurzamen van de bedrijfsvoering. De organisatie richt zich daarbij op verschillende onderdelen, zoals het verduurzamen van de kantoren en het vergroenen van het wagenpark. In een interview met Facto vertelt Ernst-Willem van Drumpt, manager Facilities bij Allianderover de uitdagingen die voor hem en zijn afdeling op gebied van duurzaamheid spelen.

Nieuw, duurzaam kantoor Triodos Bank

Eind november 2019 nam Triodos Bank haar nieuwe kantoor in Driebergen-Rijsenburg in gebruik. Het pand is in meerdere opzichten uniek en zeer duurzaam. Ellen Wiewel en Ada Schallenberg, allebei nauw betrokken bij de ontwikkeling en bouw van het duurzame kantoor, delen hun ervaringen.

Tip! Alles over Energielabel C kantoren

Per 1 januari 2023 moet elk kantoorgebouw in Nederland over minimaal energielabel C beschikken. Wat houdt de regeling energielabel C kantoren in? Wat zijn de stappen om op het niveau van energielabel C kantoren te komen? We hebben op een speciale informatiepaginade belangrijkste zaken op een rij gezet.