Blog Jacques van den Wijngaard: ATP-metingen, wat zit erachter?

ATP staat voor Adenosinetriphosfaat. Dat is een uiterst belangrijk stofje, want het is de energieleverancier in alle levende cellen. Het betekent dus niet alleen “Association of Tennis Professionals”.

Energie vrij maken

Voor de activiteiten op een tennistoernooi doet deze chemische stof bepaald niet onder. In het lichaam van een volwassen mens schijnt per dag ongeveer 65 kg ATP gebruikt te worden. Dit om via allerlei chemische processen energie vrij te maken. Gelukkig wordt de voorraad continu aangevuld. Het is een kringloop van onafgebroken ATP gebruiken en opnieuw aanmaken.

Voor de ontdekking van de rol die ATP speelt bij de energievoorziening in levende cellen, ontvingen Fritz Albert Lipmann en Sir Hans Krebs in 1953 beide een halve Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde.

Bekijk ook

Inspectie: medewerkers ziekenhuizen kennen verschil tussen schoonmaak en desinfectie niet goed

Reinigingsresultaat beoordelen

Dat ATP te vinden is op elk oppervlak waar zich organische cellen bevinden, is van belang voor het beoordelen van het reinigingsresultaat op oppervlakken en voorwerpen.

Het betekent immers de aanwezigheid van bacteriën, schimmels e.a. maar ook van voedselresten waardoor deze micro-organismen kunnen groeien.

Het zou dus handig zijn om dit te kunnen meten. Je meet dan daadwerkelijk hygiëne! Dat is dus wel wat anders dan even rondkijken of er vuil ligt of met je vingers over de kast vegen.

Hygiëne meten met licht

Hygiënemeting is inderdaad mogelijk dankzij kleine insecten. Dat zijn namelijk vuurvliegjes of glimwormen. Eigenlijk kevertjes waarvan er een groot aantal soorten voorkomen. Zij kunnen met behulp van het pigment luciferine en het enzym luciferase een reactie doen plaatsvinden met ATP, waarbij energie vrijkomt in de vorm van licht. En dat licht kunnen we eenvoudig meten.

Aan het vermogen om lichtsignalen af te geven danken zij hun seksuele aantrekkingskracht. Het zijn in dit geval geen rode lampen of andere sfeerverlichting maar een geelgroen schijnsel, waar de mannetjes op af komen.

Het inslikken van deze stoffen in de hoop zelf licht te geven, zou ik absoluut ontraden. De mens is geen kever. Het zal niet hetzelfde effect geven, mocht dat verwacht worden, aangezien de maag voldoende zoutzuur (jawel) bevat om het enzym onmiddellijk af te breken.

Lees ook

RIVM: Slechte hygiëne waarschijnlijk oorzaak van hepatitis A-besmettingen door blauwe bessen

Wat is een ATP-meter?

Een ATP-meter is een luminometer die de hoeveelheid licht vastlegt en uitdrukt in een RLU-waarde (relative light units). Je veegt met een swab een klein oppervlak af en vervolgens wordt het wattenstaafje overgebracht in een vloeistof waarin zich de luciferase bevindt. In de ATP-meter geplaatst, verschijnt binnen enkele seconden het resultaat. Een kind kan de was doen!

Het is dus wel heel wat sneller dan wanneer je dagenlang op de uitslag van een kweek moet wachten.

Vooral in de voedselverwerkende industrie is het van groot belang dat je snel en gemakkelijk de hygiëne op een oppervlak kunt meten, maar ook elders zou deze methode naar mijn mening veel meer toegepast kunnen worden. Immers, schijn bedriegt als het gaat om de aanwezigheid van schadelijke micro-organismen.

Vinger is smeriger dan urinoir

Dat ondervond ook een dame aan wie ik de meetapparatuur demonstreerde. 'Mijn vinger is veel smeriger dan een urinoir!', riep ze geschrokken uit nadat monsters genomen waren met de swab onder haar trouwring en vervolgens in deze bak.

Dat was helaas maar al te waar. Maar lang geen uitzondering, want terwijl urine doorgaans vrijwel steriel is, is de plek onder een ring vaak een broedplek voor micro-organismen. Eens te meer een aansporing om je handen te wassen. Hoe? Met water en zeep en zolang als je happy birthday kunt zingen.

Jacques van den Wijngaard, auteur van Professioneel Schoonmaken 2.0 en Chemie Glashelder