De zon heeft vrij spel in het kantoor in Amsterdam waar Martin Pocornie een goed plekje zoekt om te zitten. Sinds een paar maanden is hij arbeidsdeskundige, vertelt hij. Dat bevalt goed. “En ik heb vijf prachtige kinderen en een geweldige vrouw.” Zijn gezicht straalt, het leven lacht hem toe. Hoe anders was het zo’n tien jaren geleden. Pocornie raakt plotsklaps in de problemen door de toeslagenaffaire. Bij deze politieke affaire draaide het om onterechte fraudeverdenkingen met toeslagen en een streng terugvorderingsbeleid van de overheid. “In de tijd waarin wij hiermee te maken hadden, was het een eenzaam en onbekend verhaal. In 2020 gaf de Belastingdienst toe dat ze fout zaten. Wij hebben echt staan juichen toen dit in het nieuws kwam.”
Keuzes maken
Terwijl hij een beeld schetst van hoe de Belastingdienst ineens geld vorderde en toeslagen terugeiste, laait er – zelfs nu nog - verontwaardiging op. “Vanuit een goed inkomen zak je ineens naar periodes van zo’n 400 tot 500 euro per maand om van te leven als gezin. Na een tijd laten ze je weer ‘los’, maar dan zit je wel met grote schulden.” Want de vaste lasten bleven, zoals de hypotheek, energierekening, verzekeringen en niet onbelangrijk, de boodschappen. “Dus dan moet je keuzes maken, wie betaal je hoeveel.”
Never ending story
Pocornie wil er niet aan denken hoeveel geld er in de “schuldenput” is verdwenen. “Het oorspronkelijk terugvorderingsbedrag bij de belastingdienst groeide razendsnel, omdat je niet alleen te maken hebt met het bedrag zelf, maar ook met de rente en boetes die eroverheen komen en andere rekeningen die (deels) blijven liggen en daardoor opstapelen. Het leek soms een never ending story. Hoeveel bewijsstukken hij ook aandroeg bij allerlei instanties dat de schulden bij hen waren ontstaan door een derde partij, de belastingdienst, iedereen zei: ‘Ik geloof u meneer Pocornie, maar dit is wel heel raar’. Niemand had een oplossing.”
Expert in stress
“Psychisch was het voor allebei moeilijk”, blikt hij terug. “Je bent continu in onderhandeling met mensen, bezig met afspraken maken. Schulden hebben maakt je een expert in gestrest zijn. Het een kwestie van overleven. Stress doet veel met het lichaam. Bij mij uitte zich dat in slaapapneu.”
Samen oppakken
Moedeloosheid? Ja, dat gevoel overviel hem regelmatig. Maar zijn geloof en vechtlust om eruit te komen overwonnen. Altijd. “Dit is niet hoe het leven moet zijn, dat geloofde ik echt. Mijn vrouw zei ook: ‘Dit is ons overkomen. Dit gaan wij samen oppakken’.” Steun kregen ze van meerdere kanten. Zo ook van Asito, waar Pocornie in 2016 in dienst kwam. “Ze vroegen wat er aan de hand was en zeiden: ‘Zoek een advocaat. Wij betalen het.’ Dat heeft geholpen. Wat daarbij hielp is dat in 2020 iedereen hoorde over de Toeslagenaffaire.” Hij vervolgt: “Mijn ouders hebben ook ontzettend veel gedaan. Dat kan ik financieel nooit terugbetalen. En we konden terugvallen op het sociale netwerk van de kerk. Als we een moeilijke maand hadden kon ik dat bespreken met de voorganger. Ik wilde niet steeds met alle zorgen naar mijn vrouw gaan. De steun van mijn werkgever, familie, vrienden en de kerk is mijn geluk, mijn genade, geweest.”
App geeft overzicht
Werkgevers die medewerkers met geldzorgen een oplossing willen bieden, kunnen dit onder meer doen door hen te wijzen op de app FiKks. Deze gratis app is een soort huishoudboekje, waarin de gebruiker alle kosten, uitgaven en inkomsten zet en zo dus overzicht krijgt op het geld. Daarnaast krijgt de gebruiker een buddy, die helpt om de administratie op orde te krijgen en meedenkt over besparingsmogelijkheden. “Asito was enthousiast en wilde dit introduceren binnen het bedrijf,” aldus Pocornie. Hij opperde om hieraan mee te werken. Hij werd gekoppeld aan buddy Jeroen Dijsselbloem, ex-minister van Financiën. “Samen trokken we door Nederland om bekendheid te geven aan deze app. We gingen in gesprek met professionals uit de maatschappelijke zorgsector en schuldhulpverlening, burgemeesters, ambtenaren, lokale bedrijven, multinationals en directieleden van de lokale banken. Daarbij vertelde ik hoe ik in de schulden terecht was gekomen, wat het met mij deed en hoeveel het kan helpen om een buddy te hebben. Met Jeroen heb ik fijne gesprekken gehad, ook over schaamte, over waar je staat en waar je prioriteit aan moet geven.”
Realistische afspraken maken
Overzicht krijgen is cruciaal, stelt de sympathieke Amsterdammer. “Gebruik de fiKks-app en ga naar schuldhulpverlening of andere professionals die je kunnen helpen. Maak realistische afspraken met schuldeisers. Wat ik altijd voor ogen had is dat ik ons huis niet wilde kwijtraken. Ik heb alles rondom de hypotheek gedaan.” Thuis verdeelden ze de taken. “Ik belde om afspraken te maken en mijn vrouw zette alle afspraken op de mail. Ik kon niet naar de bankrekening kijken, dat maakte mij depri. ‘Het enige wat ik van jou wil horen, is wat wij tekort hebben. Dat ga ik dan regelen’, zei ik tegen haar. En zo hebben wij de stress verdeeld. Wat je echt lastig vindt, moet je bij de ander laten. Je moet het samen doen.”
Schulden hebben maakt je een expert in gestrest zijn.
Ze reserveerden tijd in de agenda voor het e-mailen en het bellen. “Wil je op het werk niet zeggen waarom je even niet bereikbaar bent? Zeg dan dat je een privéafspraak hebt. Bellen heeft meer effect dan e-mailen. Doe dat, hoe eng je het ook vindt. Blijf aardig, je belt vaak met slechts een tussenpersoon.” Hij lacht. “Ik heb een hekel gekregen aan blauwe en roze enveloppen. Vaak kwamen ze op vrijdag of zaterdag. Met mijzelf had ik afgesproken om ze pas op zondagavond te openen, omdat je in het weekend toch niemand kunt bereiken.”
Positieve feedback
“Mijn vader zei tegen mij: ‘Als je hulp nodig hebt, vraag het dan. Dan stort ik geld wat ik denk dat jij nodig hebt. Ik heb er niets aan als jij je mond houdt.’ Dat vond ik moeilijk, hulp vragen”, bekent Pocornie. Maar met een slecht gevoel van eigenwaarde schoffel je jezelf onderuit, geeft hij aan. “Zelfs al komen schulden door een gokverslaving, so what? Dat betekent niet dat je een slecht mens bent. Dat zegt meer over waar jij tegenaan loopt in jezelf. Niemand vraagt erom om verslaafd te raken. Niemand kiest ervoor om in de schulden te komen. Ga op zoek naar mensen die jou willen helpen met opbouwende kritiek.”
Welzijn is belangrijk
Voor Pocornie is het tij gekeerd. “Alles is op orde door een combinatie van omstandigheden. De Belastingdienst is gestopt met geld terugeisen (we hadden in 2020 voor het eerst weer geld teruggekregen) en mijn vrouw durft sinds 2021 weer voor een werkgever te werken. We kunnen in normale vrijheid leven. We kunnen weer sparen. Ons welzijn is goed.”
“Het vertrouwen in de overheid is nog niet terug”, vervolgt hij. “De zorgtoeslag voor mijn zoon heb ik dit jaar pas aangevraagd. Dat slaat nergens op, maar ik vertrouwde het jarenlang niet, was bang dat het geld weer terugbetaald zou moeten worden. Wat er ook lang in heeft gezeten: als er een storing bij de bank was, controleerde ik meteen of ik een e-mail had gemist over beslaglegging.” Tegelijkertijd heeft de problematiek iets moois opgeleverd. “ik ben meer betrokken bij de afdeling maatschappelijk werk van de kerk en op mijn werk zit ik in meerdere projectgroepen gericht op financiële gezondheid, waarbij ik probeer anderen te helpen. Hulp vragen is niet iets om je voor te schamen. Je welzijn is het belangrijkste wat er is. Laatst las ik een stuk over iemand die geen uitweg meer zag en zelfmoord pleegde. Dat kan schulden met je doen. Triest. Geen enkel bedrag is dat waard.”
