De schoonmaakbranche heeft de coronapandemie achter zich gelaten. Van de respondenten meldt 87,1 procent een stijging in de omzet te hebben ervaren in 2022 vergeleken met 2021. Gemiddeld genomen is de omzet van de ondervraagden met 19,5 procent gestegen. Hierdoor kijken de schoonmaakbedrijven vol vertrouwen naar 2023, waarbij maar liefst 81 procent verwacht dat de omzet verder toeneemt (zie figuur 1).
Aandeel top tien groeit
Afgaand op data in het 2022 Service Management marktonderzoek genereerden de tien grootste partijen van de omzetranglijst gezamenlijk een omzet van ongeveer 1,9 miljard euro, een groei van gemiddeld 4,2 procent ten opzichte van 2021. De top tien was verantwoordelijk voor bijna 82 procent van de totale omzet in de schoonmaakbranche. Dat is hoger dan het aandeel van ruim 78 procent in 2021. De grootste stijger binnen de top tien is Effektief Groep. Zij zetten de groei van 2021 voort en stegen van de negende naar de achtste positie met een omzetgroei van meer dan 50 procent. Ze namen ook Ferwerda Beveiliging B.V. over.
CSU opnieuw koploper
Net zoals in 2021 leidt CSU de omzetranglijst van 2022 met een omzet van 490 miljoen euro (omzetgroei van 12,9 procent ten opzichte van 2021). Om haar positie als landelijke schoonmaakspecialist te versterken, heeft het bedrijf in mei 2022 activiteiten van Veldhuis Schoonmaakbedrijf B.V. overgenomen. Met haar omzet vertegenwoordigt CSU 21,2 procent van de totale omzet in de schoonmaakbranche. Nummer twee, Vebego Cleaning Services, heeft, door diverse investeringen en reorganisaties (waaronder het samenvoegen van merknamen zoals Hago, Stoffels Bleijenberg, Westerveld en Fortron), een omzetdaling van 8,9 procent ervaren in 2022. De top drie wordt, net als in 2021, gecompleteerd door Gom Schoonhouden met een omzet van ongeveer 317 miljoen euro (een omzetgroei van 7,2 procent).
Net zoals in 2021 worden de posities vier, vijf, zes, zeven en negen ingenomen door respectievelijk Asito (met een omzet van 289 miljoen euro), EW Facility Services (105 miljoen euro), Schoonster (91 miljoen euro, een samenwerkingsverband van regionale schoonmaakbedrijven), ICS Groep (60 miljoen euro) en Novon Beheer (47 miljoen euro). Zoals eerder genoemd, neemt Effektiek Groep de achtste positie in. Cantorclin Holding, sinds 2022 gesteund door investeerder NewPort Capital, is van de twaalfde plaats in 2021 naar de tiende plaats in 2022 is gestegen (met een omzet van 33 miljoen euro). Atalian, dat vorig jaar op de achtste plaats stond in de omzetranglijst, NIVO en VLS Groep hebben geen gegevens verstrekt en zijn daarom niet opgenomen in de analyse.
Figuur 2 illustreert de ontwikkeling van de omzet van de tien grootste schoonmaakbedrijven in 2022 ten opzichte van 2021. Na jaren geen omzetcijfers te hebben geleverd vanwege de beursnotering, kwam nu ISS Facility Services wel met omzetcijfers. Maar dan omzetcijfers over het hele bedrijf in Nederland, dus niet alleen de aan de cao Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf gerelateerde cijfers. Die hebben we daarom niet meegenomen in de lijst. We vermelden ze wel hier: 163.619.000 euro in 2021 en 188.334.000 in 2022.
Krapte op de arbeidsmarkt is een beperkende factor in deze branche
Het aantal geconsolideerde medewerkers dat aan Service Management is gerapporteerd vertoont een neerwaartse trend (van 70.153 medewerkers in 2021 naar 69.760 medewerkers in 2022, wat neerkomt op een daling van 0,6 procent van het aantal medewerkers). Het voornaamste obstakel dat de groei in de schoonmaakbranche nog steeds belemmert, is het tekort aan personeel. Net als in voorgaande jaren blijft het verzuim hoog en ondervinden werkgevers ook in 2022 moeilijkheden bij het aantrekken van nieuwe medewerkers.
In het vierde kwartaal van 2022 zagen zes op de tien schoonmaakbedrijven hun activiteiten beperkt door een gebrek aan personeel, wat ook blijkt uit het marktonderzoek. Ongeveer 91,5 procent van de bedrijven geeft aan veel of gemiddeld last te hebben van arbeidsmarktkrapte, wat bij 76,3 procent van de ondernemingen resulteert in (incidentele) annuleringen van opdrachten (figuur 3). Waar eerder het tekort aan gespecialiseerde schoonmakers opviel, is dit nu het geval in alle schoonmaakberoepen. Bovendien staat de schoonmaaksector voor een aanzienlijke vervangingsvraag, aangezien één op de drie schoonmakers (m/v) 55 jaar of ouder is.
Schoonmaakmedewerkers werken meer uren in een week
Naast de instroom van nieuw personeel valt op dat medewerkers die in de schoonmaakbranche actief zijn wel meer zijn gaan werken (gemiddeld 0,9 uur, van 10,6 uur in 2021 naar 11,5 uur in 2022 op basis van een 40-urige werkweek). Het aandeel schoonmakers dat minder dan 12 uur per week werkt, is afgenomen, terwijl het aandeel schoonmakers dat wekelijks 12 tot 20 uur werkt, is gestegen (van 19 procent in 2018 naar 24 procent in 2022). Hierdoor is het aantal FTE (fulltime equivalent) in 2022 met 7,9 procent gestegen in vergelijking met 2021.
Een studie van Schoonmakend Nederland heeft aangetoond dat 23 procent van de schoonmaakmedewerkers in de branche graag meer uren wil werken, waar nu nog onvoldoende gebruik van wordt gemaakt. Met een combinatie van commerciële initiatieven, zoals de Schoonmaak je Rijk-campagne van Schoonmakend Nederland om studenten te interesseren voor het schoonmaakvak als bijbaan, het inzetten van vluchtelingen, het actief inzetten op taakdifferentiatie, het verhogen van het wettelijk jeugdloon met 40 procent en verdere automatisering, zoals het gebruik van schoonmaakrobots, zou het tekort aan personeel (deels) kunnen worden opgelost. Hoewel er een nijpend tekort aan personeel is, verwacht 63 procent van de ondervraagden dat ze met succes meer werknemers kunnen werven in 2023. Daarnaast verwacht 27 procent dat het personeelsbestand stabiel zal blijven, terwijl slechts 10 procent een daling van het aantal medewerkers verwacht. Zie figuur 4.
Dagelijkse schoonmaak grootste aandeel
81 procent van de respondenten verwacht dat de omzet in 2023 verder zal stijgen. Dit geeft aan dat de schoonmaakbranche een positief vooruitzicht heeft voor dit jaar. Uit figuur 5 blijkt dat schoonmaakbedrijven de meeste groei verwachten te realiseren in de dagelijkse schoonmaak, gevolgd door specialistische schoonmaak, glasbewassing en overige diensten. Zoals te zien is in figuur 6 werd in 2022 het grootste deel van de omzet gegenereerd door het uitvoeren van dagelijkse schoonmaakactiviteiten.
Verwachtingen 2023
Voor 2023 verwacht de schoonmaakbranche dat de robotisering verder toeneemt, waarbij robots de repetitieve en routinematige taken kunnen overnemen. Bovendien zijn bedrijven actief bezig met het verduurzamen van hun interne processen, wat mede wordt gestimuleerd door nieuwe EU wet-en-regelgeving. Een voorbeeld hiervan is de SUP-wetgeving, die vanaf 1 juli 2023 wordt uitgebreid en gericht is op het verminderen van Europees zwerfafval. Verder wordt het, vanwege de toenemende krapte op de arbeidsmarkt, steeds belangrijker om medewerkers te blijven binden en boeien. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbieden van trainingen en opleidingen en door leidinggevenden te trainen om negatieve signalen van medewerkers tijdig te herkennen en te verhelpen. Bovendien heeft Covid-19 de behoefte aan flexibiliteit in dienstverlening sterk versneld. Dit heeft ertoe geleid dat bedrijven op zoek zijn naar manieren om hybride werken te implementeren en daarbij passende werkorganisaties te creëren. Deze toenemende mate van flexibiliteit zal naar verwachting doorzetten in 2023.
Een aanpak om te kunnen omgaan met de voortdurend veranderende behoeften en de toenemende krapte op de arbeidsmarkt is het actief gebruikmaken van data, waardoor bedrijven gemakkelijker op en af kunnen schalen of service kunnen verlenen op momenten dat het nodig is. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan door bewegingssensoren in te zetten om een beter inzicht te krijgen in de bezettingsgraad van ruimtes, het gebruik van ruimtes en de kwaliteit van schoonmaak.
Fusie- en overnametransacties in 2022
Met negen transacties in 2022 vertoonde de schoonmaakbranche een actief jaar op het gebied van fusies en overnames. Dat ligt in lijn met 2020 en 2021, waarin respectievelijk negen en tien transacties plaatsvonden. Hoewel het aantal transacties in vergelijking met de periode 2016-2018 beduidend lager ligt, vooral als gevolg van macro-economische onzekerheden (zoals stijgende inflatie en rentes en de oorlog in Oekraïne), blijft er een duidelijke consolidatieslag zichtbaar (zie figuur 8).
In 2022 waren geografische expansie en verbreding van het serviceportfolio belangrijke drijfveren voor overnames. CSU nam Veldhuis Schoonmaakbedrijf B.V. over om haar positie als landelijke schoonmaakspecialist te versterken. Reerink Schoonmaak & Onderhoud nam Schoonmaakbedrijf Wichems over om haar marktpositie in de regio te versterken en haar klantenbestand uit te breiden. Effektief Groep voegde de bedrijfsactiviteiten van Ferwerda Beveiliging B.V. toe om haar dienstenportfolio uit te breiden. Tot slot heeft FacilityApps het Buttons For Cleaners overgenomen om geografisch te groeien en de Carel Lurvink Groep heeft mr. Safe & Clean overgenomen om haar dienstverlening te verbreden.
Tekst: Brenda van Baasbank en Bas Versantvoort van Corporate Finance International (CFI)
