De Veiligheidscultuurladder, ook bekend als de Safety Culture Ladder (SCL), is een model dat gebruikt wordt om het veiligheidsbewustzijn binnen organisaties te meten en verbeteren. Er bestaan vijf stappen of treden op deze ladder. De SCL meet de veiligheidscultuur op elke trede aan de hand van specifieke criteria. Hier zijn enkele manieren waarop de meting plaatsvindt:
- Bewustwording (Trede 1):
- Worden veiligheidsdoelen en -waarden gecommuniceerd naar alle medewerkers?
- Is er bewustzijn over veiligheid en gezondheid op de werkvloer?
- Betrokkenheid (Trede 2):
- Worden medewerkers actief betrokken bij veiligheidskwesties?
- Worden incidenten gemeld en veiligheidstrainingen bijgewoond?
- Gedrag en cultuur (Trede 3):
- Wordt veilig gedrag beloond en onveilig gedrag gecorrigeerd?
- Is er een positieve veiligheidscultuur?
- Continue verbetering (Trede 4):
- Worden veiligheidsprestaties geëvalueerd en corrigerende maatregelen geïmplementeerd?
- Is er een streven naar voortdurende verbetering?
- Transparantie en samenwerking (Trede 5):
- Worden veiligheidsprestaties gedeeld met andere partijen?
- Wordt er samengewerkt om veiligheid te bevorderen?
Elke trede heeft specifieke indicatoren en meetpunten om de veiligheidscultuur te beoordelen. Organisaties kunnen zelfevaluaties uitvoeren of externe audits laten doen om hun positie op de ladder te bepalen. Over trede 1 en 2 wil ik het niet eens meer hebben. Dat zou inmiddels gemeengoed in ieder bedrijf moeten zijn. Althans, zo denk ik erover.
Trede 3 is minimaal
We starten dus op trede of niveau 3. Niveau 3 op de Veiligheidscultuurladder kenmerkt zich door een berekenende veiligheidscultuur. Organisaties op dit niveau erkennen het belang van veiligheidsregels en veilig gedrag en hebben een gestructureerd veiligheidsbeleid en -systeem. Dit beleid is vooral gericht op het voldoen aan regels en normen. Veiligheid wordt gezien als een middel om risico’s te beheersen en kosten te besparen. Organisaties die zich op dit niveau bevinden, nemen verantwoordelijkheid voor hun veiligheidscultuur. Ze durven zich kwetsbaar op te stellen en nemen verantwoordelijkheid voor zwakke plekken binnen hun veiligheidscultuur. Ze zijn bewust van het belang van veiligheidsregels en gedrag, maar de acties zijn nog vooral gericht op eigenbelang.
Integraal onderdeel bedrijf
Het doel van de Veiligheidscultuurladder is om organisaties te stimuleren om veiligheid niet alleen te zien als een reeks regels die ze moeten volgen, maar als een integraal onderdeel van de dagelijkse werkzaamheden, waarbij cultuur, houding en gedrag centraal staan. Het uiteindelijke doel is om een cultuur te creëren waarin veiligheid vanzelfsprekend is en waarin iedereen actief bijdraagt aan een veilige werkomgeving.
Veiligheid als ijsberg
Dat is dus de theorie. Maar iemand schrijft die theorie op een kantoor. Door iemand die niet dagelijks zelf op de werkvloer loopt. Dus moet je het gaan vertalen naar de werkvloer. Want veiligheid is net een ijsberg. Je kunt er op in hakken, maar ijs kan weer aangroeien. Op zijn weg trekt een ijsberg diepe sporen op de bodem van de zee, want hij wind en zon houden hem niet tegen. Hak je er ineens veel vanaf, dan is mogelijk de balans zoek. En een ijsberg kan dan kantelen, waardoor ineens een andere top verschijnt en de oude top onder water verdwijnt. Dus hoe pak je die ijsberg aan? Feitelijk is de oplossing simpel. IJs smelt je, dus zorg ervoor dat de ijsberg in veel warm water terecht komt. Dan smelt deze razendsnel en verdwijnt hij zonder een spoor achter te laten.
Van theorie naar begrijpelijke vertaling
Het implementeren van een veiligheidscultuurladder op de werkvloer is een proces dat betrokkenheid en inzet vereist van zowel het management, als de werknemers. Er zijn de stappen die je kunt of beter gezegd moet volgen om een veiligheidscultuurladder succesvol te implementeren:
- Betrokkenheid van het management: Het management moet eerst een duidelijke visie opstellen en duidelijk commitment tonen ten aanzien van veiligheid. Dit houdt in dat zij de noodzaak van een veilige werkomgeving erkent en bereid is te investeren in de nodige middelen. En dat blijven doen, het mag geen eenmalig kunstje zijn.
- Ontwikkelen van een veiligheidsbeleid: Stel een veiligheidsbeleid op dat de waarden en verwachtingen van de organisatie ten aanzien van veiligheid weerspiegelt. Dit beleid moet duidelijk, haalbaar en meetbaar zijn. Kom je daar niet mee uit, schakel een deskundige in.
- Communicatie: Communiceer het veiligheidsbeleid en de doelstellingen naar alle werknemers. Zorg ervoor dat iedereen begrijpt wat er van hen verwacht wordt en waarom veiligheid belangrijk is. Schrijf het dan ook in alle talen van frequente bezoekers en hang die duidelijk zichtbaar op voor iedereen.
- Training en onderwijs: Geef training en onderwijs aan werknemers om hen te informeren over veiligheidsprocedures, risico’s en preventieve maatregelen. Dit helpt bij het verhogen van het veiligheidsbewustzijn en het bevorderen van veilig gedrag.
- Betrokkenheid van werknemers: Moedig werknemers aan om actief deel te nemen aan het veiligheidsbeleid en de uitvoering ervan. Dit kan door middel van veiligheidscommissies, suggestiesystemen of regelmatige veiligheidsmeetings. Of zelfs door het ophangen van een ouderwetse brievenbus met idee erop geplakt.
- Monitoring en evaluatie: Monitor de voortgang en evalueer de veiligheidsprestaties regelmatig. Gebruik deze gegevens om te bepalen waar verbeteringen nodig zijn en om successen te vieren. Stuur op verbetering, niet op falen. Laat ook eens een externe partij kijken of alles nog gaat zoals het bedacht is. Anders keuren jullie het eigen vlees. Dan loopt het mogelijk snel mis. Durf dit aan!
- Continue verbetering: Streef naar continue verbetering van de veiligheidscultuur. Dit betekent het regelmatig bijwerken van het veiligheidsbeleid, het aanpassen van procedures en het aanmoedigen van innovatie op het gebied van veiligheid. Vraag collegabedrijven hoe zij het doen en leer van elkaar.
- Haalbare doelen en tijd: Het verwerken van zoveel nieuwe zaken, targets, doelen of nieuwe handelingen op andere machines kost tijd. Erg veel tijd, omdat alle genoemde punten hierop berekend moeten zijn. Het kost tijd iemand om te buigen naar veiliger werken. Ga daar niet op inhakken zoals de ijsberg. Maar geef het een reële tijdsfactor en doel mee.
- Draag het uit: Als management moet je zelf het goede voorbeeld geven. Dus draag dat vestje of die helm als dat vereist is. Loop niet op normale schoenen als veiligheidsschoenen verplicht zijn. Blijf tussen de gele lijnen als je door de fabriek loopt waar niemand jou verwacht. Binnen die lijnen ben je veiliger! En als jij als manager of directeur je niet aan de regels houdt, waarom verwachten dat de
werkvloer dat wel doet? - Beloning: Jazeker, het staat er echt. Als je als bedrijf een gezamenlijk doel stelt, zoals minder ziektedagen door ongevallen, en het bedrijf realiseert een significante afname, beloon dat gedrag. Een bedrijfsfeestje, een extraatje op de salarisstrook of iedere vrijdag verse broodjes. Juist door dat schouderklopje voelt men zich gewaardeerd. Het gaat dan niet meer om de cijfers, maar om de mens.
Door deze stappen te volgen, kun je een sterke veiligheidscultuur opbouwen die niet alleen voldoet aan de normen van de veiligheidscultuurladder, maar ook een positieve invloed heeft op de algehele werkomgeving en het welzijn van werknemers. Het is belangrijk om te onthouden dat het implementeren van een veiligheidscultuurladder een doorlopend proces is dat constante aandacht en inspanning vereist. En dat proces blijft zich telkens herhalen.
Sleutel tot succes
Voor mij geldt dat punt 5, de betrokkenheid van de werknemers, de sleutel tot succes is. Als zij de veiligheidscultuur gaan uitdragen naar elkaar en bezoekers, wordt het steeds makkelijker om punten 6 en 7 een follow up te geven. Dus, net als de ijsberg, laat het in een warm bad terecht komen. Je kunt natuurlijk als manager of directeur nu ook denken 'barst maar'. En met een groot kanon schiet je de ijsberg rücksichtsloos aan flarden. Weg ijsberg. Probleem opgelost. Is dat dan ook zo? Of blijven die diepe sporen dan nog hun werk doen?
Maurice Rutgrink, Middelbaar veiligheidskundige, Rutgrink Consultants
