In 1985 verscheen er een artikel in Bedrijfshuishouding (de voorloper van Service Management) met de kop ‘Automatisering binnen het schoonmaakbedrijf’. De auteur had een vooruitziende blik zo blijkt uit de tekst. Zij schreef: “De tijd dat een stofzuiger wordt geprogrammeerd om vervolgens zelfstandig een bepaalde oppervlakte vloer te reinigen, lijkt dusdanig ver verwijderd dat het niet interessant is daar op dit moment verder op in te gaan.” Maar nu, bijna 35 jaar later, kijken we er dus niet meer van op. Er zijn inmiddels tal van bedrijven die schoonmaakrobots produceren. Denk aan Nilfisk, Cleanfix, Diversey, ICE, Tennant en Adlatus Robotics. Ze richten zich vooral op vloerreiniging en dan vooral op schrobzuigmachines.
Schoonmaakrobots vooral geschikt voor grote oppervlakten
De modellen die deze fabrikanten op de markt brengen zijn voorlopig vooral geschikt voor grote oppervlakten en worden dan ook vaak ingezet bij locaties zoals scholen, ziekenhuizen, luchthavens en congrescentra. Met behulp van technologie zoals GPS en kunstmatige intelligentie (AI) worden servicegebieden in kaart gebracht en doet de robot zijn ‘ronde’. Daarbij geldt dat de schoonmaakmachines steeds autonomer te werk gaan. Het zelflerend vermogen zorgt dat schrobzuigmachines zichzelf al kunnen opladen, hervullen met water en een afweging kunnen maken welke route ze het beste kunnen afleggen. En met behulp van slimme sensoren kunnen obstakels eenvoudig worden omzeild.
Het is met zo veel technisch vernuft dan ook niet gek dat de schoonmaakrobot steeds vaker schoonmaaktaken overneemt. Voor een branche waarin arbeid veruit de grootste kostenpost is, is de toch nog best forse investering – al gauw 20.000 tot 30.000 euro – in veel gevallen de moeite waard. En waar een robot eenvoudig schoonmaakwerk met een constante kwaliteit kan leveren, ontstaat meer ruimte voor menselijke schoonmakers om zich te richten op specialistischer en leuker werk, zo is de gedachte.
De schoonmaak is een branche waarin arbeid veruit de grootste kostenpost is
Zorgen dat schoonmaakrobots niet ‘valsspelen’
Maar er is volgens sommige deskundigen ook een keerzijde aan de opkomst van robotica. Zo waarschuwden Tesla-CEO Elon Musk en de wereldberoemde natuurkundige Stephen Hawking eerder al voor de mogelijkheid dat mensen de controle verliezen over zelflerende robots. Volgens onderzoekers van Google zal het zo’n vaart niet lopen, maar de internetgigant ziet weldegelijk ook nadelen en bracht ze in kaart.
Als voorbeeld namen de onderzoekers de schoonmaakrobot. In het rapport staat dat er moet worden nagedacht over hoe kan worden voorkomen dat robots valsspelen: “Hoe zorgen we er voor dat een schoonmaakrobot geen vaas omgooit, omdat het op die manier sneller kan schoonmaken?”, aldus Google-onderzoeker Chris Olah. “Denk na over hoe robots in toom worden gehouden bij het experimenteren”, stelt hij verder. “Een schoonmaakrobot zou nieuwe dweilmethoden moeten kunnen uitproberen, maar het moet natuurlijk geen natte dweil in een stopcontact stoppen.”
Gaan robots de schoonmaker vervangen?
En dan is er nog het arbeidsargument. Nemen robots arbeidsplekken van mensen in? Carolien Niederer van Hotspotlab ging daarover in gesprek met theoloog Jorcho van Vlijmen en schreef in Service Management: “Wij vinden dat argument eigenlijk een beetje raar. Als de kern van schoonmaakwerk bestaat uit zorg, betekenisvolle contactmomenten en improvisatie, wat komen de robots dan eigenlijk doen…?
Los van de technische uitdagingen, zijn er ook veel hobbels. Denk aan juridische aansprakelijkheid en sociale aspecten. Het beroemde Rathenau-instituut, dat de ontwikkelingen van robots volgt, pleit in dat kader zelfs voor ‘betekenisvol sociaal contact’ als een grondrecht. Waarom dan al die ophef ? Eigenlijk heb ik daar een simpele verklaring voor. We maken van robots het symbool van de vervangbaarheid van de mens. God schiep de mens op de zevende dag en op dag acht schept de mens de robot. En daarmee de uiteindelijke ondergang van de mensheid.”
>> Leestip: Robotisering in de schoonmaak: het effect op de arbeidsmarkt (whitepaper)
‘Geen tijd’ voor grondige schoonmaak is slechte smoes
De meeste experts zijn het erover eens dat schoonmakers hun baan behouden. Maar een zogeheten cobot, een robot die naast de mens een rol speelt, is helemaal geen gekke gedachte, zo stellen ze. De Nederlandse Vereniging van Zeepfabrikanten (NVZ) meent bovendien dat het smoesje dat we geen tijd hebben om schoon te maken vanwege de hulp van schoonmaakmachines een achterhaald argument is.
“Tijdens het schoonmaakproces heb je te maken met vier factoren: beweging, tijd, temperatuur en chemie. Hoe groter de ene factor, hoe minder groot een andere factor hoeft te zijn. Wanneer je werkt met een schoonmaakmachine is de factor beweging hoog, waardoor je minder tijd nodig hebt. En kun je dus ook dat smoesje niet meer gebruiken.”
Droom: schoonmaker met zak vol schoonmaakrobots
Dat robots de plaats van menselijke arbeid innemen, daar is directeur Roy Ploum van Hago Next ook allerminst bang voor. Dat vertelde hij tijdens een webinar van Service Management over digitalisering in de schoonmaak. “Ik geloof dat we juist meer mensen nodig hebben. Zelfs als we straks een andere conjunctuur krijgen, want we hebben met vergrijzing te maken. Ik geloof ook niet in schoonmaken tot je 68ste. Dat houdt niemand meer vol. Ik werk regelmatig mee met onze schoonmakers en ben dan aan het einde van de dag kapot. Dus we moeten andere dingen bedenken om mensen tot die leeftijd aan het werk te houden. Maar ook op een leuke en vitale manier. Ik omarm robotisering dus juist, maar het gebeurt nog zo weinig. Ik heb wel een droom, namelijk dat ik een zzp-schoonmaker zie binnenkomen met een zak robots die hij los laat vliegen en op de grond laat rijden. En dat de schoonmaker dan de connectie verzorgt tussen de bewoner en het schoonmaakbedrijf. Dat vind ik een mooie droom.”
Al met al is er veel vertrouwen in de hulp van robots bij ons schoonmaakwerk
Eerste ervaringen staven vertrouwen
Al met al is er veel vertrouwen in de hulp van robots bij ons schoonmaakwerk. Of dat nou in ons eigen huishouden of in een professionele omgeving is. De eerste ervaringen staven dat vertrouwen. Robots, automatisering, digitalisering en het gebruik van slimme sensors verhogen kwaliteit, snelheid en uiteindelijk ook de winstgevendheid. Dat daardoor de traditionele schoonmaakster met haar emmer en microvezeldoek werkeloos thuis komt te zitten, is voorlopig meer een angst dan een feitelijk gegeven. Dat ze haar emmer en doek uiteindelijk moet inwisselen voor een smartphone of tablet, dat zou weldegelijk kunnen. Ze krijgt daardoor wel meer tijd om met mensen te praten, informatie over de wensen van klanten te vergaren en simpelweg de beleving van schoon te stimuleren. En daar wordt iedereen vrolijk van.
Lees meer over schoonmaakrobots:
- Schoonmaakinnovaties door de jaren heen: van slimme poetsdoek naar zelflerende robots
- Robotisering in de schoonmaak: het effect op de arbeidsmarkt (whitepaper)
- Drie vragen aan drie robotfabrikanten: “De combinatie mens en machine is essentieel”
- Digitalisering schoonmaak: sensoren, software en robots
- Wat kan cobotica betekenen voor de schoonmaakbranche?
