De wereld is aan het veranderen. En snel ook. Er gebeurt momenteel ontzettend veel. Denk aan de blijvende stempel van corona, de grondstoffenschaarste, prijsstijgingen en de oorlog in Oekraïne. Wat betekent dit voor de schoonmaakbedrijven? En hoe gaan ze hiermee om? Want, zo stelt John van Hoof, voorzitter Raad van Bestuur bij CSU, één ding staat vast: “De disruptieve veranderingen raken onze branche, onze medewerkers en onze klanten.”
In het teken van corona
Laten we beginnen met corona. Het afgelopen jaar stond voor iedereen nog volledig in het teken van de pandemie. Verschillende lockdowns wisselden af met perioden waarin weer meer mogelijk was. Bedrijven, zoals horecagelegenheid en winkels, maar ook kantoorpanden gingen van open naar dicht, naar halfopen en dan weer dicht. Voor de schoonmaakbedrijven betekende dit dat zij continu moesten op- en weer afschalen. “Voor veel van onze opdrachtgevers hadden de coronamaatregelen ook afgelopen jaar weer grote impact”, vertelt Bas Cornelissen, algemeen directeur van EW Facility Services. “We zijn daarom flink uitgedaagd op verschillende vlakken en er is echt beroep gedaan op ons ondernemerschap en onze wendbaarheid. Samen met onze opdrachtgevers keken we naar maatwerkoplossingen. Zodat we kunnen blijven voorzien in behoeften die continu kunnen veranderen.”
Wendbaar en flexibel
Wendbaarheid en flexibiliteit zijn daarom ook dit jaar weer sleutelwoorden in de visies van de schoonmaakbedrijven. Al hoewel de vraag hiernaar vooral ontstond tijdens de chaotische coronaperiode, zal dit ook in de nabije toekomst van groot belang blijven. Zelfs als we corona, hopelijk, achter ons laten. Zo zegt Olivier Laméris, algemeen directeur van Gom Schoonhouden: “De vraag naar flexibiliteit in de dienstverlening is versneld door corona en die zal sterk blijven groeien.” Bob Mols, algemeen directeur van Asito, voegt daaraan toe: “We moeten ons aanpassen aan de nieuwe realiteit waarin maximale flexibiliteit vanzelfsprekend is. We moeten nóg beter in kunnen spelen op de behoefte van onze klanten.”
Bedrijven zijn zoekende
“De wereld om ons heen is door de coronacrisis drastisch veranderd”, zegt Van Hoof. “Het heeft aanzienlijke economische gevolgen voor een aantal sectoren waarin wij opereren. Ook de verhouding werken op kantoor ten opzichte van thuiswerken is blijvend veranderd. Onduidelijk is exact hoe groot en hoe impactvol de directe en indirecte gevolgen voor onze klanten en daarmee CSU zijn.” Daarmee benoemt Van Hoof een grote onzekerheid die voor iedereen in de branche voelbaar is. Hoe gaat Nederland straks werken en leven? Wat wordt de gemiddelde kantoorbezetting? En welke gevolgen heeft dat dan voor schoonmaak? Laméris: “We merken dat bedrijven en organisaties nog zoekende zijn naar de invulling van hybride werken en de daarbij passende werkorganisatie. De markt vormt zich dus nog.”
Allround hygiëne-expert dankzij data
Eén van de manieren om om te kunnen omgaan met veranderende behoeftes en de schoonmaak af te stemmen op de nog zeer wisselende bezetting, is met behulp van data. Alle vijf de schoonmaakbedrijven zijn daar inmiddels al mee bezig. Mark Keur, algemeen directeur van Hago, legt uit: “We maken schoon op basis van data die we halen uit bewegingssensoren. Die manier van resultaatgericht werken verbetert de schoonmaakkwaliteit nog verder en geeft de opdrachtgever stuurinformatie om nog beter inzicht te verkrijgen van wat er in hun pand gebeurt. Daarnaast stelt het de schoonmaker in staat om een allround hygiëne-expert te worden. Dat geeft het beroep een prominentere plek in de facilitaire keten. Ook zijn we door het verzamelen van data steeds beter in staat om voor te sorteren op externe invloeden.”
Schoonmaken waar en wanneer nodig
EW maakt ook gebruikt van sensoren. Cornelissen: “De sensoren meten de bezettingsgraad en gebruiksintensiteit van ruimtes. Op basis hiervan maken we optimale schoonmaakplannen, afgestemd op de wensen van de gebruiker. Met deze data kunnen we realtime en eenvoudig op- en afschalen of service verlenen op de momenten dat het nodig is.” En over digitalisering in het algemeen zegt hij: “We bieden onze opdrachtgevers (management)informatie digitaal aan. Dit dashboard bevat KPI’s, waardoor de waarde van onze dienstverlening inzichtelijk en transparant is. Digitalisering helpt ons om processen efficiënter te doorlopen, nieuwe concepten sneller te implementeren en nog beter mee te bewegen met de wensen en behoeften van onze partners.”
Slimme schoonmaak
“Door inzicht in de bezetting en de activiteiten kan slimme schoonmaak toegepast worden. Dit betekent dat we op de juiste plek zijn, op het juiste moment”, aldus Van Hoof over datagedreven schoonmaak. Zijn schoonmaakorganisatie pakt datagedreven werken zelfs nog een stuk verder op. CSU hanteert namelijk ook een datagedreven aanpak voor de werving van nieuwe medewerkers. Daarover zegt hij: “Op onze openstaande vacatures ontvingen we met deze meetbare aanpak ook in 2021 bijna 28.000 sollicitaties. Daarmee outperformen we de benchmark in de branche.”
Personeel vinden
En daarmee komen we meteen op een grote uitdaging waar alle schoonmaakbedrijven mee te maken hebben: het vinden van goed personeel. Enerzijds zorgen corona en griep nog altijd voor een hoog verzuim en anderzijds is de arbeidsmarkt extreem krap. “Ziekteverzuim is een sluimerend probleem. Daar willen we veel aandacht aan geven, om te zorgen dat we verzuim voorkomen in plaats van het te moeten oplossen”, zegt Keur. “De krapte op de arbeidsmarkt vormt daarnaast ook een grote uitdaging. Het is aan ons om mensen te laten zien dat schoonmaken een goede en betekenisvolle baan kan opleveren.” Laméris sluit daarop aan: “De impact van de arbeidsmarktkrapte en daarmee samenhangende vacatures zal groot blijven. Volgens mij staat dit branchebreed bovenaan als grootste uitdaging. Kennelijk zijn we nog niet in staat om de aantrekkelijkheid van onze branche goed voor het voetlicht te brengen.”
Goed werkgeverschap
De schoonmaakbedrijven zijn continu bezig met het aantrekken, boeien en binden van personeel. Goed werkgeverschap speelt daarin een belangrijke rol. Cornelissen: “Zeker nu bijna overal het werk weer op volle sterkte is, wordt op onze huidige collega’s een flink beroep gedaan. We willen hen zoveel mogelijk aan ons binden. Daarom bieden we onze collega’s veel ontwikkelkansen en mogelijkheden om door te groeien. Zo wordt 80 procent van de leidinggevende posities ingevuld door medewerkers die intern zijn doorgegroeid.”
Visuele arbeidsovereenkomsten
Een specifiek voorbeeld van goed werkgeverschap komt uit de hoek van CSU, die afgelopen jaar de overstap maakte naar visuele arbeidsovereenkomsten. Van Hoof: “Wij willen dat nieuwe medewerkers zich direct welkom voelen en graag voor ons werken. Een visueel contract sluit beter aan bij veel van onze medewerkers omdat zij beter overzien waarvoor zij tekenen.” Hij vervolgt: “Ondanks alle technologische vernieuwingen blijft schoonmaak mensenwerk. Sterker, wij geloven dat juist de combinatie van high tech en de menselijke high touch leidt tot een beter resultaat. De mensen maken hierin het verschil. Hier investeren we volop in: mensen moeten gezond, vakkundig en met plezier aan de slag kunnen. We zetten dan ook vol in op duurzame inzetbaarheid en sociale innovaties, bijvoorbeeld via jobcoaches, stapelbanen en slimme regionale samenwerkingsverbanden om mensen toe te laten treden en doorgroeien binnen de branche.”
Helpen met schulden
Belangrijk onderdeel van goed werkgeverschap is het begeleiden van werknemers die kampen met financiële problemen. Momenteel relevanter dan ooit, blijkt uit het verhaal van Keur. “De inflatie, mede ingegeven door de oorlog in Oekraïne en spanningen in Europa, brengt zorgen met zich mee. Wij kunnen de toenemende kosten steeds moeilijker doorberekenen aan onze opdrachtgevers en dat betekent natuurlijk iets voor onze financiële huishouding. Maar het is vooral lastig voor onze medewerkers. Alles wordt duurder. Het is helaas nog steeds een taboe om te praten over geldproblemen, maar we zijn er wel voor onze collega’s. Bijvoorbeeld met tools voor financiële vitaliteit.” Ook Cornelissen zegt: “Met het oog op de actualiteit leveren we inspanning om onze collega’s bij te staan bij financiële problemen. Vanuit de mix van segmenten waarin we actief zijn, zijn we gelukkig in staat om collega’s die dat willen hogere contracturen te bieden.”
Taakdifferentiatie
Dan begint de EW-directeur over taakdifferentiatie, de mogelijkheid voor schoonmaakmedewerkers om andere soorten werkzaamheden op te pakken. “Zo kunnen onze schoonmaakcollega’s de koffiemachine bijvullen, zorgen voor het linnen- en afvaltransport of de ontvangst en logistiek van goederen. Hierdoor wordt het werk voor onze collega’s op de vloer uitdagender en vervullen zij een belangrijke rol overdag. Op deze manier wordt het schoonmaakvak steeds interessanter, wat positief doorwerkt, kijkend naar de krapte op de arbeidsmarkt. Maar minstens zo belangrijk: doordat onze collega’s meerdere taken uitvoeren, kunnen we ze bredere contracten aanbieden en daardoor dus meer uren én meer salaris bieden.” Ook Laméris vertelt over taakdifferentiatie bij Gom, wat zij aanbieden onder de noemer Samen in de zorg. “Dat zorgt voor minder werkdruk bij zorgmedewerkers, meer aandacht voor de cliënt én een besparing van kosten.”
Sectorspecifieke aanpak
Opvallend is de sectorspecifieke aanpak waar steeds meer schoonmaakbedrijven voor kiezen. Zo zegt Van Hoof: “Ook dit jaar willen we klantgerichte meerwaarde toevoegen. Dit doen we nadrukkelijk met versnelling van onze branchespecifieke insteek en gedifferentieerde marktbewerking.” En Mols: “Sinds januari 2022 is Asito niet langer opgedeeld in regio’s, maar in segmenten. Vanuit deze nieuwe organisatiestructuur zijn we nog beter in staat om met de dienstverlening bij te dragen aan een betere leefomgeving van de klant. We krijgen namelijk meer focus op de specifieke uitdagingen van de klant, waardoor we onze dienstverlening maximaal kunnen laten aansluiten op wat hij of zij nodig hebben. We weten wat het beweegt, kennen hun wereld en willen nóg beter samenwerken.”
Samen het verschil maken
Samenwerking, of partnership, is voor de schoonmaakbedrijven steeds belangrijker, vertellen de vijf heren. En dan hebben we het over samenwerking in de breedste zin van het woord: met opdrachtgevers, met ketenpartners en bijvoorbeeld ook met startups. “Hago ziet altijd kansen op het gebied van partnerschap”, zegt Keur. “Met opdrachtgevers, maar ook met onze eigen mensen. Door de data die we ophalen en analyseren, kunnen we ook steeds meer een kennispartner worden voor bedrijven. Daarmee doorbreken we nog meer de klassieke relatie opdrachtgever-opdrachtnemer en worden we naast uitvoerder ook steeds meer adviseur.” Van Hoof: “Om organisaties wend- en weerbaar te houden, is ketensamenwerking van belang. Zo ontstaan immers de beste ideeën. We zoeken actief de samenwerking met een groeiend netwerk van slimme partijen om vernieuw en verbetering te realiseren.” Ook zegt hij: “Een nieuwe toekomst creëer je nooit in je eentje, alleen samen maak je een wezenlijk verschil.”
Duurzaamheid meetbaar maken
Duurzaamheid staat bij de schoonmaakbedrijven nog steeds hoog op de agenda, net als voorgaande jaren het geval was. Ook bij facilitair managers, veelal de opdrachtgevers van schoonmaakbedrijven, staat duurzaamheid op de eerste plaats. Dat blijkt uit de vierde Nationale Benchmark Facilitaire Innovatie door CSU. Maar waar het eerder vooral om de bredere doelstellingen ging, valt nu op dat de organisaties met concrete voorbeelden en doelen komen. Waarbij het meetbaar maken van impact een belangrijke rol speelt, vooral wanneer het gaat over het milieu. Van Hoof over duurzaamheid in zijn organisatie: “Samen met klanten en leveranciers bekijken we hoe we elkaars duurzaamheidsdoelstellingen kunnen versterken en hoe we schoonmaak duurzamer kunnen maken. Neem CO2. Dat houdt natuurlijk niet op bij de grenzen van ons bedrijf. Daarom zijn we gestart met Ecochain, waarmee we bij opdrachtgevers onze eco-footprint binnen de keten meetbaar in kaart brengen en rapporteren. Vervolgens maken we inzichtelijk welke (duurzame) keuze welke impact opleveren.”
Focus op duurzaamheid
“Er is een alsmaar groeiende focus op duurzaamheid”, ziet ook Laméris. “Als we kijken naar de impact op het klimaat, dan zetten wij vooral extra in op water. Zowel in het reduceren van ons verbruik, bijvoorbeeld door de inzet van vloerenmachines die 66 procent water besparen, als op het maximaliseren van beschikbaarheid van water waar dat hard nodig is.” En Keur vertelt: “In plaats van praten, laten we liever zien wat we doen. Dat doen we met een duurzaamheidsmonitor, op basis van data. Zo sturen we gericht, met maatwerk, op een zo positief mogelijk resultaat en dragen we bij aan de doelen van onze opdrachtgever.”
Gelijke kansen voor iedereen
Naast de zorg voor het milieu, hebben de schoonmaakorganisaties ook oog voor de mens. Mols: “Asito wil werken aan een betere leefomgeving. Dit betekent niet alleen schoner, maar ook socialer en duurzamer. Wij geloven dat impact maken, keuzes maken is. Daarom pakken we thema’s op waar we het verschil kunnen maken. We vertellen een eerlijk verhaal in onze reis naar een duurzamer schoonmaakbedrijf.” Hij geeft een voorbeeld: “We gaan de strijd aan met ongelijkheid. Iedereen krijgt dezelfde kansen. Juist de verschillen tussen mensen maken onze organisatie beter en zorgen voor plezier.” Laméris voegt daaraan toe: “Het zorgdragen voor mensen en het bijdragen aan een inclusieve samenleving staan bij ons hoog op de agenda en dat maken we ook zeer concreet. Onder andere met onze praktijkleerinitiatieven zorgen we ervoor dat mensen met een mindere positie op de arbeidsmarkt een kans krijgen. De samenwerking met onze sociale onderneming Buitengewoon en andere partners zorgt voor concrete resultaten.”
Toekomst is rooskleurig mét vraagtekens
Het moge duidelijk zijn: de schoonmaakbranche staat allesbehalve stil. De bedrijven zijn hard op zoek naar manieren om te dealen met de ontwikkelingen die momenteel gaande zijn in de wereld. Zodat zij nu én straks van waarde kunnen zijn. Uiteraard voor de klanten, maar ook voor de medewerkers. De coronapandemie en de daardoor ontstane onzekerheid over kantoorbezetting vragen onder meer om extreme flexibiliteit en wendbaarheid van de schoonmaakbedrijven. Gelukkig bieden data daarin een uitkomst. En onder meer gedreven door de krapte op de arbeidsmarkt, is het belang van goed werkgeverschap groter dan ooit. Met extra aandacht voor de ondersteuning van medewerkers bij financiële moeilijkheden, aangezien de inflatie voor problemen kan zorgen. Naast de zorgen voor de mens, schenken de schoonmaakbedrijven ook aandacht aan de zorgen voor het milieu. Zo proberen zij te zorgen voor een schone leefomgeving, letterlijk én figuurlijk.
