De arbeidsmarkt voor schoonmaakpersoneel lijkt er de afgelopen paar jaar één van uitersten. Het tekort aan personeel was voor de coronacrisis al een belangrijk thema in de schoonmaaksector. Zo schreef Service Management in 2019 al het artikel ‘Visie grootste schoonmaakbedrijven: krappe arbeidsmarkt is absoluut grootste uitdaging'.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek ervoer meer dan de helft van de ondernemers in de sector voor 2020 al problemen door het tekort aan arbeidskrachten. Vanaf de start van de coronacrisis daalde dit percentage naar minder dan 25 procent tot het eerste kwartaal van 2021.
Een van de grootste krimpsectoren
Door de uitbraak van de coronacrisis in 2020 gingen duizenden, vooral flexibele banen verloren, zo becijferde het UWV in de Schoonmaak Barometer Arbeidsmarkt die het eerder dit jaar publiceerde. Door de coronacrisis zijn veel Nederlanders thuis gaan werken. Hierdoor daalde de bezetting op kantoren en daarmee de inzet van schoonmaak- en facilitair personeel. Ook zorgde de (tijdelijke) sluiting van scholen, winkels, horeca en recreatie voor minder werk.
De bezem erdoor
Veel bedrijven zagen zich genoodzaakt dienstverbanden te beëindigen, aldus het UWV. Tussen februari en december 2020 verdwenen er 10.700 banen van werknemers in de schoonmaaksector. Met een werkgelegenheidskrimp van -8,4 procent behoorde de schoonmaak tot een van de grootste krimpsectoren. Het ging vooral om een banenkrimp van oproep- en uitzendkrachten (-22 procent), gevolgd door overige tijdelijke contracten (-11 procent). Het aantal vaste banen daalde ook, maar minder sterk (-5 procent).
Het kwam niet eerder voor dat het aantal vacatures het aantal werklozen overtrof.
Tekorten nemen weer toe
Hoe anders lijkt de situatie nu te worden. In het tweede kwartaal van 2021 stonden er tegenover elke 100 werklozen in Nederland 106 openstaande vacatures, aldus het CBS. De toename van de spanning is vooral toe te schrijven aan een recordgroei van het aantal openstaande vacatures (82.000). Het aantal werklozen nam ook af, met 27.000. Sinds het CBS de spanning op de arbeidsmarkt meet, is het volgens het statistiekbureau niet eerder voorgekomen dat het aantal vacatures het aantal werklozen overtrof.
Mensen voelen zich gezien en gehoord
Nu de bezetting van bijvoorbeeld kantoren weer mondjesmaat toeneemt en toen ook horeca en recreatie weer aantrokken, merkten werkgevers in de schoonmaakbranche dat ze weer op kunnen schalen en dat dit met de nodige uitdagingen gemoeid gaat.
Dat ziet ook John van de Bunt, commercieel directeur bij Visschedijk, gevestigd in Hengelo (Ov.). Het bedrijf, dat zowel schoonmaak- als facilitaire diensten biedt, heeft 2.300 medewerkers, waarmee het plek 8 in de markt van facilitaire bedrijven bezet.
“Het personeelstekort speelt in onze hele branche, dus ook Visschedijk heeft hiermee te maken. Dit zal de komende tijd niet veranderen, dus de uitdaging is mensen te boeien en aan je bedrijf te binden. Dat doen we bijvoorbeeld door ons sterk te richten op persoonlijk contact; daar steken we veel tijd en energie in. Die aandacht is heel belangrijk. Mensen voelen zich bij ons gezien en gehoord. Daarnaast werken wij nauw samen met praktijkonderwijs, van waaruit jongeren in een traject doorstromen richting ons bedrijf, met carrièreperspectief. Ook investeren wij in de vitaliteit van onze medewerkers. Op de werkvloer is bijvoorbeeld veel aandacht voor ergonomie en wordt voortdurend nagedacht over hoe we de fysieke belasting van het werk kunnen verminderen.”
Gat tussen catering en schoonmaak groter
Er is sinds de uitbraak van de coronacrisis het één en ander veranderd in de betaling van cateringmedewerkers, legt Van de Bunt uit. “Er zijn veel medewerkers in de bedrijfscatering ontslagen, die nu massaal terug worden gevraagd. Bedrijfscateraars belonen deze soms al volgens de horeca-cao. Die is lager dan de cao die in de schoonmaakbranche gehanteerd wordt. Als de cateringbranche dit structureel gaat doen, is het gat tussen catering en schoonmaak groter en schoonmaak dus beter betaald. Dit helpt schoonmaakbedrijven als het onze bij het vinden van de juiste mensen.”
Afstand tot de arbeidsmarkt of migratieachtergrond
Van de Bunt ziet ook een oplossing voor de arbeidskrapte in de instroom van mensen met een afstand tot arbeidsmarkt of met een migratieachtergrond. “Visschedijk is PSO 30+ gecertificeerd. Dat betekent dat minimaal 30 procent van onze medewerkers een afstand heeft tot de arbeidsmarkt. Als we meer mensen kunnen laten instromen vanuit de sociale werkvoorziening, kan dit helpen om tekorten tegen te gaan.
Je kunt mensen niet zomaar schoonmaakkkleding aantrekken en verwachten dat het goedkomt.
"We zien ook een instroom van mensen die asiel zoeken in Nederland en die zich hier uiteindelijk niet thuis voelen omdat ze niet mogen werken, maar dat wel willen. Taalcursussen en opleidingen om ze toch in regulier werk te laten instromen, hebben in mijn optiek een enorm potentieel. Overheid en werkgevers zullen hierin wel samen moeten optrekken, want je kunt mensen immers niet zomaar schoonmaakkleding aantrekken en verwachten dat het goedkomt. In een succesvolle integratie van mensen zul je moeten investeren.”
Meer waardering voor schoonmaakmedewerkers
Van de Bunt vindt dat schoonmaakmedewerkers veel beter gewaardeerd mogen worden. “We moeten trots zijn op deze mensen. Zij hebben een groot belang voor de samenleving. Als kantoorpanden niet schoon zijn en mensen zich er niet veilig of thuis voelen, dan is dat gewoon niet goed. Facilitaire medewerkers moeten we waarderen om wie ze zijn en wat ze doen en daar hoort een goede vergoeding bij.”
Vissen in dezelfde vijver
Bart van der Sluijs is algemeen directeur van ICS Groep, de nummer 7 van Nederlandsgrootste schoonmaakbedrijven en aanbieder van overige facilitaire diensten. Hij ziet dat de instroom van nieuwe medewerkers binnen ICS vooralsnog goed op gang blijft. Het Eindhovense familiebedrijf, dat al sinds 1976 bestaat, krijgt 60 procent van de nieuwe medewerkers binnen via collega’s die al bij het bedrijf werken.
De propositie van ICS Groep (netto meer overhouden), de focus op vitaliteit en de kernwaarden van het familiebedrijf onderscheiden ICS Groep volgens Van der Sluijs van de concurrentie. “We merken wel dat we in dezelfde vijver vissen als veel andere bedrijven. Die vijver droogt een keer op en daar zijn we ons terdege van bewust. Preventie van uitstroom en verzuim is dus een sleutelwoord en ik ben er de hele dag druk mee om te voorkomen dat wij door personeelstekorten in de problemen komen.”
Het vinden van woonruimte blijkt veelal een probleem. Dat willen we helpen oplossen.
Verschillende sporen
ICS Groep heeft verschillende sporen die het bedrijf beloopt om het dreigende medewerkerstekort het hoofd te bieden. “We bouwen trainingslocaties, waarbij we naast een opleidingsfaciliteit ook een hotel bouwen waarin niet-Nederlandse medewerkers een jaar kunnen wonen. De opleiding duurt een halfjaar, maar het vinden van woonruimte blijkt veelal een probleem. Dat willen we zo helpen oplossen.”
Het tweede spoor van ICS Groep richt zich vooral op duurzame inzetbaarheid van haar medewerkers: zorgen dat mensen die al werken, ook door kunnen werken tot aan hun pensioen. “We proberen vitaliteit te stimuleren onder onze medewerkers. Denk aan vrijwillige, preventieve medische onderzoeken. Mensen zijn dit dus niet verplicht, maar we proberen ze wel te stimuleren dat het bewust bezig zijn met je gezondheid erg belangrijk is.”
Nieuw maaltijdconcept
Een van de manieren die ICS Groep daarvoor aanwendt is een geheel nieuw maaltijdconcept. “Schoonmaken gebeurt vaak heel vroeg of later op de dag”, legt Van der Sluijs uit. “Dan kiezen mensen gezien de tijd vaak voor een makkelijke en goedkope maaltijd, die niet altijd even gezond is. Studenten diëtetiek van de HAN onderzoeken nu welke maaltijden voldoen aan de 3 G’s: Gezond, Gemakkelijk én Goedkoop en of er behoefte is aan deze maaltijden onder onze schoonmaakmedewerkers. Wij kijken op onze beurt welke klantbedrijven wij kunnen aanhaken, want hoe meer bedrijven zich aansluiten, hoe goedkoper de maaltijden kunnen worden, zowel in bereiding als logistiek.”
Slimmer en efficiënter schoonmaken
Aan de andere kant is ICS Groep ook bezig met slimmer en efficiënter schoonmaken om het tekort aan mensen de komende jaren op te vangen. Van der Sluijs: “We hebben een systeem ontwikkeld waarmee we data gebruiken om efficiënter schoon te maken. We willen bijvoorbeeld looproutes efficiënter maken zodat we tijd kunnen besparen en met minder mensen dezelfde kwaliteit kunnen bieden.”
Geschreven door Liza Bruggeling
